خودارضایی در علوم پزشکی و روانپزشکی
خودارضایی در علوم پزشکی و روانپزشکی به عنوان شکلی طبیعی از اکتشاف جنسی فردی، شناخته شده است. اگرچه این عمل در بسیاری از فرهنگ‌ها و ادیان نکوهیده است، اما نکتهٔ مهم این است که در علوم پزشکی و روانپزشکی، زمانی به عنوان بیماری شناخته می‌شود که فرد در انجام آن دچار اعتیاد شده باشد. اعتیاد به خودارضایی نیز مانند اعتیاد به مواد مخدر و الکل، برای انسان مضر است. به همین دلیل، درمان خودارضایی یک امر ضروری تلقی می‌شود و پزشکان و روانشناسان بر آن تأکید دارند؛ زیرا استمرار یافتن این عمل می‌تواند منجر به بیماری‌های روانی، جنسی و جسمی متعدد شود.
ما در این مقاله سعی کرده‌ایم دربارهٔ درک فعلی علم روانشناسی از خودارضایی صحبت کنیم و گزینه‌های درمانی اعتیاد به خودارضایی را برای افرادی که به دنبال حمایت درمانی هستند، شرح دهیم. برای آشنایی با این نوع اعتیاد و شناخت جزئیات درمان آن، این مقاله را بخوانید.
تعریف خودارضایی در علم روانشناسی
خودارضایی به خودی خود توسط سازمان‌های شناخته شده‌ای مانند انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) به عنوان یک اختلال روانی در نظر گرفته نمی‌شود. بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (APA (DSM-5، خودارضایی بیش از حد، به عنوان یک وضعیت قابل تشخیص طبقه‌بندی نمی‌شود.
با این حال، برای رسیدگی به نگرانی‌هایی در مورد افرادی که به دلیل رفتارهای جنسی بیش از حد، از جمله خودارضایی، دچار پریشانی یا اختلال قابل توجه در زندگی روزمره می‌شوند، مفهوم «رفتار جنسی اجباری (CSB)» پدیدار شده است.
تشخیص تفاوت بین ابراز تمایل جنسی سالم و CSB بسیار مهم است. خودارضایی زمانی مشکل‌ساز می‌شود که:
- به طور قابل توجهی در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند: این مسئله می‌تواند شامل نادیده گرفتن مسئولیت‌های ضروری، تجربهٔ مشکلات در محل کار یا مدرسه و یا غفلت از روابط عاطفی به دلیل خودارضایی بیش از حد باشد.
- باعث پریشانی یا آشفتگی عاطفی قابل توجه شود: احساس گناه، شرم، اضطراب یا افسردگی مرتبط با خودارضایی می‌تواند نشان دهندهٔ اعتیاد بیش از حد به این رفتار باشد.
- منجر به آسیب جسمی شود: در موارد نادر، خودارضایی بیش از حد می‌تواند باعث ناراحتی یا آسیب جسمی شود و نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. به همین دلیل است که درمان خودارضایی امری مهم تلقی می‌شود.
دلایل اعتیاد به خودارضایی
در حال حاضر اکثر متخصصان حوزهٔ روانشناختی، خودارضایی بیش از حد را به عنوان یک رفتار جنسی اجباری (CSB) یا رفتار جنسی خارج از کنترل، طبقه‌بندی می‌کنند. در حالی که علل دقیق CSB همچنان تحت بررسی است، چندین عامل ممکن است در شکل‌گیری آن نقش داشته باشند که ما در ادامه ذکر کرده‌ایم:
شرایط زمینه‌ای سلامت روان
افرادی که با اضطراب، افسردگی یا اختلال وسواس فکری-جبری (OCD) دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به رفتارهای اجباری، از جمله خودارضایی بیش از حد به عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای قرار گیرند.
سابقهٔ سوءاستفادهٔ جنسی
آسیب ناشی از سوءاستفادهٔ جنسی می‌تواند منجر به رفتارهای جنسی ناسالم، از جمله خودارضایی اجباری به عنوان راهی برای مقابله با پریشانی عاطفی شود.
عوامل بیولوژیکی
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که عدم تعادل در برخی از انتقال دهنده‌های عصبی، مانند دوپامین، ممکن است در رفتارهای جنسی اجباری نقش داشته باشد.
بیماری‌ها
برخی از افراد به دلیل شرایط خاص سلامتی، بیشتر مستعد ابتلا به CSB هستند. خودارضایی این افراد با برطرف شدن بیماری زمینه‌ای، درمان می‌شود. بیماری‌های مهمی که ممکن است منجر به اعتیاد به خودارضایی شود عبارت هستند از: آلزایمر، اختلال دو قطبی، پیک، سندروم کلاین-لوین، اختلالا ت وسواس فکری-جبری.
داروها
بعضی از داروها که سطح دوپامین را افزایش می‌دهند، می‌توانند منجر به افزایش میل جنسی و در نتیجه اعتیاد به خودارضایی شوند. این داروها عبارت هستند از: مت آمفتامین، داروهای پارکینسون، داروهای کوکائین‌دار. در چنین مواردی، قطع یا تغییر مصرف دارو اغلب می‌تواند وسواس‌های جنسی مانند خودارضایی بیش از حد را کاهش دهد.
اگر شما دربارهٔ خود یا فردی دیگر نگران هستید که آیا درگیر اعتیاد به خودارضایی هستید یا نه، برای تشخیص و درمان خودارضایی به دنبال کمک تخصصی باشید. یک درمانگر واجد شرایط می‌تواند وضعیت را ارزیابی کند، هر گونه مشکل اساسی را شناسایی کند و در صورت نیاز، یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده را ارائه دهد.
اثرات منفی خودارضایی بر سلامت جسم و روان
بسیاری از افراد که درگیر اعتیاد به خودارضایی هستند از نظر اخلاقی یا مذهبی با خودارضایی مخالف‌اند و به خاطر انجام خودارضایی یا حتی فکر کردن به آن، احساس گناه یا شرمندگی می‌کنند. همچنین، خودارضایی بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلات فیزیکی مانند تحریک یا پارگی پوست، تورم اندام تناسلی و گرفتگی شود.علاوه بر این، خودارضایی برای برخی افراد، به ویژه افرادی که دچار اختلال عملکرد جنسی یا سابقهٔ سوءاستفاده هستند، ممکن است به سختی و حتی با خجالت یا ناراحتی همراه باشد. به طور کلی اثرات خودارضایی بر هر فرد بر اساس فرهنگ، مذهب، ژنتیک و عملکرد روان، متفاوت است. به همین دلیل است که درمان خودارضایی باید ابتدا شخصی‌سازی شده و سپس به هر فرد بر اساس شرایطش در مشاوره ترک خودارضایی برنامهٔ درمانی ارائه شود.
درمان خودارضایی
ترک اعتیاد به خودارضایی نیازمند کمک گرفتن از یک متخصص و طی کردن مسیر درمان است. برخی تکنیک‌ها وجود دارد که فرد می‌تواند خودش آن‌‌ها را انجام دهد و خودارضایی را به کمترین حد ممکن برساند.
اجتناب از دیدن پورنوگرافی، ورزش روزانه، بهبود روابط اجتماعی، مشغول بودن به کارهای متعدد که مشغلهٔ ذهنی ایجاد می‌کند و درک محرک‌های فردی، مواردی هستند که می‌توانند به فرد کمک کنند تا گرایش به خودارضایی را در خود کاهش دهد. با این حال، اگر فرد به خودارضایی اعتیاد داشته باشد، نمی‌تواند با این تکنیک‌ها خود را درمان کند و باید حتماً از یک متخصص کمک بگیرد.
در ادامه با انواع درمان‌هایی که توسط روانشناسان برای اعتیاد به خودارضایی استفاده می‌شود، آشنا خواهید شد.
درمان شناختی-رفتاری یا CBT
این درمان به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و باورهای منفی مرتبط با رابطهٔ جنسی و خودارضایی را شناسایی و به چالش بکشند. همچنین، مکانیسم‌های مقابله‌ای برای مدیریت میل و کاهش رفتارهای اجباری را آموزش می‌دهد.
درمان پذیرش و تعهد (ACT)
ACT به افراد کمک می‌کند تا افکار و احساسات منفی و اشتباه خود را بپذیرند و در عین حال به اقدامات ارزشمند، متعهد باشند. این نوع درمان، می‌تواند برای افرادی که با احساس گناه یا شرمندگی در رابطه با خودارضایی دست و پنجه نرم می‌کنند، مفید باشد.
طرحواره درمانی
طرحواره درمانگرها از طریق طرحواره درمانی می‌توانند طرحواره‌های زیربنایی (الگوهای فکری منفی) را که به این رفتار کمک می‌کنند (مانند احساس شرم یا بی‌ارزش بودن) شناسایی کنند.
افراد از طریق تکنیک‌هایی مانند بازسازی شناختی و پردازش هیجانی می‌توانند این طرحواره‌ها را به چالش کشیده و مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم‌تری را توسعه دهند و در نهایت وابستگی به خودارضایی بیش از حد برای تنظیم احساسات را کاهش دهند.
مراجعه به یک طرحواره درمانگر(یک بار) می‌تواند به فرد کمک کند که در وهلهٔ اول میزان اعتیاد خود را تشخیص دهد و سپس به شناخت طرحواره‌های ناسازگار خود بپردازد.
دارو درمانی
در برخی موارد، ممکن است از دارو در کنار درمان‌های روانشناختی برای رفع مشکلات سلامت روان زمینه‌ای که در CSB نقش دارند، استفاده شود. با این حال، دارو به تنهایی درمان مؤثری برای CSB در نظر گرفته نمی‌شود.
مراجعه به روانشناس برای درمان خودارضایی
هنگامی که خودارضاییِ بیش از حد، در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کند و سلامت روان یا سلامت جسمی را به خطر می‌اندازد، لازم است که در جلسات مشاوره فردی شرکت کنید و از یک درمانگر کمک بگیرید. همچنین، در صورتی که احساس گناه و شرمندگی یا سایر احساسات منفی در عملکرد جنسی، لذت بردن یا روابط عاطفی اختلال ایجاد کند، افراد باید به دنبال کمک حرفه‌ای از طریق مشاوره جنسی آنلاین باشند.
مهم است به خاطر داشته باشید که برای رهایی از CSB باید راهی یک سفر شوید! سفری که ممکن است در طول مسیرش موانعی بر سر راهتان قرار گیرد. اما با تلاش خودتان و حمایت مداوم مشاوره ترک خودارضایی که انتخاب می‌کنید، می‌توانید روابط سالم‌تری با زندگی جنسی خود برقرار کنید و از بهبود رفاه خویش بهره‌مند شوید.
برای شروع این سفر می‌توانید در یک جلسهٔ مشاوره آنلاین روانشناسی شرکت کنید و پس از آن تصمیم بگیرید که چگونه به سفر خود ادامه دهید. اگر خارج از ایران زندگی می‌کنید، می‌توانید از طریق کلینیک طرحواره درمانی سفیران آگاهی، با روانشناسان فارسی زبان صحبت کنید.
سوالات متداول
بر اساس چه مبنایی می‌توانیم بفهمیم که درگیر اعتیاد به خودارضایی هستیم یا نه؟
اگر خودارضایی به حدی برسد که روی زندگی عادی روزمره اثر بگذارد و در روابط، سبک زندگی و سلامت فکری و جسمی اختلال ایجاد کند، یعنی فرد دچار اعتیاد به خودارضایی شده است.
برای درمان خودارضایی کدام مسیر درمان بهتر است؟
به طور کلی روانشناسان بر اساس شرایط فرد، نوع درمان را انتخاب می‌کنند. اما یکی از بهترین درمان‌های اعتیاد به خودارضایی، درمان طرحواره‌های ناسازگار است. زیرا در طرحواره درمانی، ریشهٔ مشکلات فردی کشف و به آن پرداخته می‌شود. در واقع، مشکلات روانی از پایه و اساس درمان می‌شوند.
