پدیده اعتیاد به کار
در دنیای پرهیاهوی امروز، محو شدن مرز بین کار و زندگی شخصی به امری رایج تبدیل شده است. در حالی که تعهد و بلند پروازی از صفات قابل تحسین هستند، برای برخی افراد، دنبال کردن موفقیت شغلی می تواند به یک وسواس تمام عیار تبدیل شود. این پدیده که به اعتیاد به کار معروف است، تأثیرات عمیقی روی افراد، روابط و سلامت کلی آن‌ها دارد.
این مقاله به بررسی پیچیدگی‌های این نوع اعتیاد می‌پردازد و علل احتمالی، پیامدهای چند وجهی و مسیرهای دستیابی به یکپارچگی بین کار و زندگی را بررسی می‌کند. هدف این مقاله، ارائهٔ اطلاعات جامع و کاربردی به منظور افزایش آگاهی و کمک به افراد در جهت ایجاد یک تعادل سالم بین کار و زندگی شخصی است.
علائم اعتیاد به کار
اعتیاد به کار از طریق مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری و عاطفی که به طور قابل توجهی بر سلامت و روابط شخصی تأثیر می‌گذارند، آشکار می‌شود. در ادامه، برخی از علائم کلیدی که باید به آن‌ها توجه کنید را ذکر کرده‌ایم:
۱- دغدغه کار
افراد مبتلا به اعتیاد به کار حتی در اوقات فراغت هم به طور مداوم به کار فکر می‌کنند. ذهن آن‌ها دائماً در حال تفکر در مورد کارهای ناتمام، مهلت‌های آتی و مسائل احتمالی مرتبط با کار است.
۲- نیاز اجباری به کار
آن‌ها نیاز غیر قابل کنترلی برای کار بیش از حد را تجربه می‌کنند. اغلب، از ساعات کاری مورد انتظار فراتر می‌روند و مسئولیت‌های شخصی مانند: خواب، ورزش و تعاملات اجتماعی را نادیده می‌گیرند.
۳- عدم توانایی جدا شدن از کار
حتی زمانی که از نظر جسمی از کار دور هستند، تلاش می‌کنند از نظر ذهنی ارتباط خود را قطع نکنند. آن‌ها به تلفن‌های خود چسبیده‌اند، ایمیل‌ها را چک می‌کنند و خارج از ساعات کاری تعیین شده به پیام‌ها پاسخ می‌دهند.
۴- افزایش ساعات کاری
با وجود تجربهٔ عواقب منفی مانند: خستگی، فرسودگی شغلی و روابط متشنج، افراد مبتلا به اعتیاد به کار همچنان ساعات کاری خود را افزایش می‌دهند و قادر به مقاومت در برابر میل به کار نیستند.
۵- غفلت از زندگی شخصی و سرگرمی‌ها
در بیشتر مواقع، این افراد جنبه‌های ضروری زندگی شخصی، مانند گذراندن وقت با عزیزان، دنبال کردن سرگرمی‌ها و شرکت در فعالیت‌های مراقبت از خود را به نفع کار قربانی می‌کنند.
۶- کاهش بهره‌وری و عملکرد
برخلاف تصور رایج که کارمندان معتاد به کار، بسیار پربار هستند، باید بگوییم که تمایلات بیش از حد آن‌ها به کارآفرینی می‌تواند به طور متناقضی منجر به کاهش بهره‌وری، تصمیم‌گیری ضعیف و افزایش خطا به دلیل خستگی و فرسودگی شغلی شود.
۷- وابستگی عاطفی به کار
برای این افراد، کار به منبع اصلی عزت نفس و هویت تبدیل می‌شود. افراد صرفاً از دستاوردهای کاری خود رضایت و اعتبار کسب می‌کنند و سایر جنبه‌های زندگی را که به احساس رضایت کمک می‌کند، نادیده می‌گیرند.
دلایل اعتیاد به کار
علل اعتیاد به کار پیچیده و چند وجهی هستند و اغلب از ترکیبی از عوامل فردی، اجتماعی و محیطی ناشی می‌شوند. در ادامه، برخی از عوامل احتمالی را ذکر کرده‌ایم:
۱- ویژگی‌های شخصیتی
افرادی با تمایلات کمال‌گرایی، نیاز شدید به موفقیت و اخلاق کاری قوی، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به اعتیاد به کار قرار گیرند. آن‌ها اضطراب شدید و ترس از شکست را تجربه می‌کنند. به همین دلیل به کار بیش از حد برای اثبات خود و رسیدن به اهدافشان سوق داده می‌شوند.
۲- اعتمادبه‌نفس پایین
کار می‌تواند یک مکانیسم مقابله‌ای برای افرادی باشد که با عزت نفس پایین دست و پنجه نرم می‌کنند. احساس موفقیت و تأییدی که از موفقیت در کار به دست می‌آید، می‌تواند به طور موقت احساس ناکافی بودن و ناامنی را کاهش دهد.
۳- فشارهای اجتماعی و فرهنگی
تأکید جامعه بر موفقیت، مادی‌گرایی و اخلاق کاری می‌تواند برای پیشرفت حرفه‌ای، فشار ایجاد کند که این امر به طور بالقوه منجر به عادات کاری ناسالم می‌شود.
۴- تجربیات دوران کودکی
افرادی که در محیط‌هایی بزرگ شده‌اند که ارزش آن‌ها عمدتاً بر اساس دستاوردهایشان بوده است یا شاهد اولویت دادن والدین به کار بر زندگی شخصی بوده‌اند، ممکن است در بزرگسالی، بیشتر دچار تمایلات کارآفرینی و یا اعتیاد به کار شوند.
۵- عوامل محیط کار
محیط‌های کاری پر فشار با ساعات کاری طولانی، انتظارات مبهم و عدم تعادل بین کار و زندگی، می‌تواند به اعتیاد به کار دامن بزند. علاوه بر این، عواملی مانند پاداش مبتنی بر عملکرد و فرهنگ کاری رقابتی، مشکل را تشدید می‌کند.
درمان اعتیاد به کار
خوشبختانه، اعتیاد به کار ابدی نیست. با خودآگاهی، تعهد و حمایت مناسب، می‌توانیم بر این وضعیت غلبه کرده و به تعادل سالم‌تری بین کار و زندگی دست پیدا کنیم. در موارد بسیار حاد، لازم است تا فرد در جلسات مشاوره ترک اعتیاد به کار شرکت کند. این جلسات می‌توانند به صورت مشاوره آنلاین روانشناسی یا مشاورهٔ حضوری برگزار شوند.
نوع مشاوره به میزان راحتیِ فرد و انتخاب خودِ او بستگی دارد. اما، اولین قدم پیش از مراجعه به مشاور، طی کردن مراحل مهم ابتدایی است. در ادامه، ابتدا با برخی از مراحل ضروری برای بهبود این اعتیاد، آشنا می‌شوید و سپس درمان‌های پرکاربرد آن را می‌شناسید:
- خودآگاهی و پذیرش: اولین قدم برای بهبود، شناسایی مشکل و تأثیر منفی آن بر جنبه‌های مختلف زندگی است. تشخیص علائم و علل زمینه‌ای برای ایجاد تغییر مثبت، ضروری است.
- تعیین مرزها: برقراری مرزهای روشن بین کار و زندگی شخصی بسیار مهم است. تعیین مرز شامل: تعیین ساعات کاری مشخص، پایبندی به آن‌ها و خودداری از چک کردن ایمیل‌های کاری یا پیام‌ها، خارج از ساعات کاری است.
- اولویت دادن به مراقبت از خود: شرکت در فعالیت‌هایی که سلامت جسمی و روانی را ارتقا می‌بخشد، مانند: ورزش منظم، تکنیک‌های آرامش‌بخش و گذراندن وقت با عزیزان، برای کاهش استرس و تقویت تاب‌آوری عاطفی، ضروری است.
- گروه‌های حمایتی: ارتباط با سایر افرادی که با اعتیاد به کار دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌تواند حمایت، درک و تشویق ارزشمندی در مسیر بهبود ارائه دهد. اشتراک تجربیات و یادگیری از دیگران، انگیزه‌بخش و توانمند کننده است و افراد را در رسیدن به اهداف بهبودی خود، مصمم نگه می‌دارد.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
CBT یا همان درمان شناختی رفتاری، به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و باورهای منفی‌ای که موجب اعتیاد به کار شده‌اند را شناسایی و به چالش بکشند. این روش، آن‌ها را به مکانیسم‌های مقابله‌ای برای مدیریت استرس، مقاومت در برابر تمایلات کارآفرینی و ایجاد عادات کاری سالم‌تر، مجهز می‌کند.
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی برای افرادی که اعتیاد به کار دارند و با اضطراب شدید دست و پنجه نرم می‌کنند، بسیار مفید است. درمانگران، ابتدا طرحواره‌های زیربنایی (الگوهای فکری منفی) را شناسایی می‌کنند.
این طرحواره‌ها، همان الگوهایی هستند که به وابستگی شدید به کار دامن می‌زنند؛ مانند: احساس بی‌کفایتی یا نیاز به تأیید بیرونی. سپس، از طریق تکنیک‌هایی مانند: بازسازی شناختی و پردازش هیجانی، این طرحواره‌ها به چالش کشیده می‌شوند و مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم‌تر جای آن‌ها را می‌گیرد.
افراد با این روش‌ها و البته به کمک طرحواره درمانگر خود، می‌توانند در نهایت وابستگی به کار بیش از حد برای تنظیم احساسات را کاهش دهند.
سوالات متداول
علائم اعتیاد به کار چیست؟
درگیری مداوم ذهن دربارهٔ کار، احساس نیاز شدید به دائم کار کردن، استرس شدید در لحظات جدایی از کار، ساعات کاری بسیار زیاد و غیر عادی، عدم توانایی در تفکیک کار از زندگی شخصی و سرگرمی‌ها، کاهش بهره‌وری و وابستگی عاطفی به کار.
اعتیاد به پرکاری از چه روش‌هایی درمان می‌شود؟
بهترین روش‌های شناخته شده برای درمان این مشکل، درمان شناختی رفتاری و طرحواره درمانی است.
طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانی، نوعی درمان جدید است که به افراد کمک می‌کند تا رفتارهای خود را بشناسند و علت‌های آن را درک کنند. سپس، برای مواجههٔ بهتر با چالش‌ها و احساسات، روش‌های سالم‌تر و سازنده‌تری را جایگزین روش‌های قبلی کنند.
چگونه یک مشاور خوب پیدا کنم؟
برای پیدا کردن یک مشاور و روانشناس خوب راه‌های زیادی وجود دارد. از اطرافیان نزدیک بپرسید. امتیاز روانشناسان را در صفحات اینترنتی بررسی کنید. نظرات کاربران را بخوانید و به کلینیک‌های معتبر روانشناسی مراجعه کنید.
