در دنیای درمان اختلالات روانی، اصطلاحات روانشناس، روانپزشک و روانکاو ممکن است گاهی اوقات با هم اشتباه گرفته شوند، اما هرکدام از این حرفهها تفاوتهای اساسی در زمینه تحصیلات، روشهای درمانی و نوع مشکلاتی که میتوانند درمان کنند، دارند. در حالی که همه این متخصصان به بهبود سلامت روان افراد کمک میکنند، روشها و رویکردهای درمانی آنها متفاوت است. در این مقاله، به تفاوتهای کلیدی بین این سه حرفه پرداختهایم تا بتوانید در انتخاب درمانگر مناسب برای نیازهای خود، تصمیم بهتری بگیرید.
روانشناس کیست؟
روانشناس به فردی اطلاق میشود که در زمینه مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان، تخصص دارد. روانشناسان با استفاده از روشهای علمی و ابزارهای تحلیلی به شناسایی مشکلات روانی، عاطفی و رفتاری میپردازند و به افراد کمک میکنند تا این مشکلات را حل کنند. برای تبدیل شدن به روانشناس، فرد باید تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکترا در رشته روانشناسی داشته باشد و در زمینههای مختلف مانند روانشناسی بالینی، روانشناسی تربیتی، روانشناسی اجتماعی یا روانشناسی مشاوره تخصص کسب کند.
روانشناسان از روشهای درمانی مختلف برای کمک به مراجعین استفاده میکنند؛ از جمله درمانهای شناختی-رفتاری، درمانهای روانتحلیلی، مشاوره خانوادگی و طرحواره درمانی. نقش روانشناس در درمان و حمایت از افراد، بسیار حیاتی است؛ چرا که با شناسایی مشکلات، ارائه مشاورههای علمی و حمایت عاطفی، میتوانند به فرد در مدیریت استرس، اضطراب، افسردگی، مشکلات ارتباطی و دیگر چالشهای روانی کمک کنند.

روانشناسها همچنین در تشخیص اختلالات روانی و ارجاع به سایر متخصصان پزشکی، مانند روانپزشکان، نقش دارند. این تخصصها میتوانند در زمینههای مختلف مانند بهبود روابط خانوادگی، شغلی، تحصیلی و سلامت روانی افراد مفید باشند. در سالهای اخیر، یکی از مهمترین تحولاتی که در حوزه مشاورههای روانشناسی اتفاق افتاد، امکان مشاوره آنلاین روانشناسی به مردم است. زیرا افراد زیادی تمایل به حضور در یک اتاق و صحبت با روانشناس نداشته و یا شرایط این کار را ندارند؛ اما با ورود این شغل به دنیای آنلاین، بسیاری از این افراد، میتوانند از خدمات روانشناسی استفاده کنند.

روانپزشک کیست؟
روانپزشک به پزشکی گفته میشود که در زمینه تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی و رفتاری تخصص دارد. روانپزشکان برخلاف روانشناسان، تحصیلات پزشکی دارند و پس از تکمیل دوره پزشکی عمومی، به دوره تخصصی روانپزشکی وارد میشوند. آنها قادر به تجویز دارو و درمانهای پزشکی هستند و بهعنوان بخشی از تیم درمانی در کنار روانشناسان و مشاوران فعالیت میکنند. تحصیلات روانپزشک شامل دورههای پزشکی و سپس تخصص در روانپزشکی است که معمولاً بین ۱۰ تا ۱۲ سال به طول میانجامد.
روانپزشکان از روشهای مختلف درمانی برای کمک به بیماران استفاده میکنند که شامل درمانهای دارویی (مثل داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب و ضد روانپریشی) و روشهای رواندرمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری و درمانهای روانتحلیلی) میشود. نقش اصلی روانپزشک در تشخیص دقیق اختلالات روانی، تجویز داروهای مناسب و پیگیری درمانهای دارویی است.
همچنین، در صورت نیاز، روانپزشک میتواند به ارجاع بیماران به سایر متخصصان یا مشاوران کمک کند. روانپزشکان به طور ویژه برای درمان اختلالات شدید روانی مانند اختلالات اسکیزوفرنی، افسردگی شدید، اضطراب مزمن و اختلالات دوقطبی نقش حیاتی دارند.
روانکاو کیست؟

روانکاو فردی است که در زمینه روانکاوی، شاخهای از روانشناسی که توسط زیگموند فروید بنیانگذاری شد، تخصص دارد. روانکاوان معمولاً دارای تحصیلات روانشناسی یا روانپزشکی هستند و علاوه بر تحصیلات رسمی، دورههای تخصصی روانکاوی را نیز میگذرانند.
این درمانگران بر روی فرایندهای ناخودآگاه ذهن متمرکز هستند و به بررسی ریشههای روانی مشکلات افراد میپردازند. آنها برای درمان بیماران از روشهایی مانند تحلیل رویاها، تداعی آزاد و بررسی مکانیزمهای دفاعی استفاده میکنند تا بهطور عمیقتر به مسائلی مانند ترومای کودکی، احساسات سرکوب شده و تعارضهای ناخودآگاه پی ببرند.
روش درمانی روانکاوی عمدتاً بر اساس گفتگو و تحلیل استوار است که در آن بیمار به تدریج از طریق جلسات درمانی به کشف احساسات و افکار ناخودآگاه خود میپردازد. روانکاو با کمک این روشها، به بیمار کمک میکند تا به درک بهتری از خود و منابع مشکلات روانی خود دست یابد. نقش روانکاو در این فرایند، بسیار حساس است؛ زیرا این درمانها معمولاً طولانیمدت و عمیق هستند.
روانکاوها بهویژه در درمان اختلالات شخصیتی، اضطراب مزمن، افسردگی و مشکلاتی که ریشه در تجربیات گذشته فرد دارند، مؤثر هستند. آنها به بیمار کمک میکنند تا از طریق خودآگاهی، به تغییر رفتارها و الگوهای منفی در زندگی خود بپردازد.
تفاوتهای این سه گروه در چیست؟
روانشناس، روانکاو و روانپزشک هر یک در زمینه درمان و حمایت روانی تخصص دارند، اما در تحصیلات، روشهای درمانی و نوع مشکلاتی که میتوانند درمان کنند، تفاوتهای مهمی دارند. روانشناس معمولاً تحصیلات دانشگاهی در رشته روانشناسی دارد و بیشتر به درمان مشکلات روانی از طریق مشاوره و روشهای غیر دارویی میپردازد.
او از روشهایی مانند درمان شناختی-رفتاری، مشاوره فردی یا گروهی و تکنیکهای مختلف رواندرمانی برای کمک به افراد استفاده میکند. مهمترین فرق روانشناس و روانپزشک این است که روانشناس نمیتواند دارو تجویز کند، بلکه بر شناسایی و تغییر رفتارها و الگوهای فکری ناسالم متمرکز است.
روانپزشک برخلاف روانشناس، پزشکی است که پس از دوره عمومی پزشکی، تخصص روانپزشکی را گذرانده و قادر به تجویز دارو و درمان اختلالات روانی با استفاده از داروهای خاص است. روانپزشکان معمولاً برای درمان اختلالات شدید دارو تجویز میکنند و ممکن است از درمانهای رواندرمانی نیز استفاده کنند.

روانکاو، بهطور خاص در حوزه روانکاوی، که به تحلیل ناخودآگاه ذهن و بررسی ریشههای روانی مشکلات میپردازد، فعالیت میکند. روانکاوی معمولاً درمانی طولانیمدت و عمیق است که به کشف احساسات و تعارضهای سرکوبشده پرداخته و با استفاده از روشهایی به حل مشکلات روانی کمک میکند.
در مجموع، فرق روانشناس و روانکاو و روانپزشک این است که روانشناسان بیشتر بر رفتار و افکار متمرکزند، روانپزشکان از داروها و درمانهای پزشکی استفاده میکنند و روانکاوان بر ناخودآگاه و ریشههای روانی مشکلات تمرکز دارند.
۱- کدام یک از این سه متخصص برای درمان افسردگی مناسبتر است؟
برای درمان افسردگی، هم روانشناس و هم روانپزشک میتوانند کمک کنند. روانپزشک ممکن است دارو تجویز کند، در حالی که روانشناس از درمانهای رواندرمانی مانند درمان شناختی-رفتاری استفاده میکند.
۲- چه زمانی باید به روانکاو مراجعه کرد؟
زمانی که فرد با مشکلات عمیق و ناخودآگاه مانند ترومای گذشته یا تعارضهای درونی دستوپنجه نرم میکند و نیاز به تحلیل دارد، مراجعه به روانکاو مناسب است.
۳- اصلیترین تفاوت روانشناسی و روانکاوی و روانپزشکی چیست؟
روانشناس بیشتر بر رفتار و درمان غیر دارویی تمرکز دارد، روانپزشک پزشکی است که میتواند دارو تجویز کند و روانکاو به تحلیل ناخودآگاه ذهن و ریشهیابی مشکلات میپردازد.
۴- آیا روانشناس و روانکاو یکسان هستند؟
نه، روانشناس معمولاً به درمان مشکلات روانی از طریق مشاوره میپردازد، در حالی که روانکاو بیشتر بر تحلیل ناخودآگاه ذهن و درمانهای عمیق تمرکز دارد.