شناسایی و رهایی از روابط سمی
زندگی، اغلب با ارتباطاتی که شکل می‌دهیم غنی می‌شود. در حالت ایده‌آل، روابط، پناهگاهی امن از عشق، حمایت و رشد متقابل را برای ما فراهم می‌کنند. با این حال، روانشناسان اغلب با افرادی مواجه می‌شوند که در پیچیدگی‌های یک رابطه سمی دست و پنجه نرم می‌کنند. تصور کنید، یک پیوند، که در ابتدا نویدبخش گرما و حمایت بود به تدریج به منبعی از منفی‌نگری و فرسودگی عاطفی تبدیل می‌شود. این نشانهٔ یک رابطهٔ مسموم است و تأثیر آن می‌تواند بسیار گسترده باشد.
این مقالهٔ گروه مشاوره روانشناسی سفیران آگاهی به منظور روشن کردن این موضوع مهم نوشته شده است. ما به نشانه‌های آشکار یک رابطهٔ سمی، اشکال مختلفی که می‌تواند داشته باشد و تأثیر قابل توجهی که بر سلامت روان و عاطفی ما می‌گذارد، می‌پردازیم.
با کسب درک عمیق‌تری از این دومینوی به هم پیوسته، می‌توانیم خود را برای شناسایی الگوهای ناسالم و حرکت به سمت روابط سالم‌تر و رضایت‌بخش‌تر توانمند سازیم.
به یاد داشته باشید، شما سزاوار آن هستیدکه در روابطی باشید که به رشدتان کمک می‌کنند، نه روابطی که شما را از هم می‌پاشند. با شناسایی و رهایی از پیوندهای سمی، می‌توانیم برای زندگی غنی‌تر و از نظر عاطفی، امن‌تر، مسیر را هموار کنیم.
تعریف روابط سمی
از منظر روانشناختی، رابطه سمی رابطه‌ای است که به طور مزمن سلامت روان و عاطفی شما را تضعیف می‌کند. این روابط می‌توانند از نظر عاطفی و گاهی حتی جسمی، مخرب باشند. در چنین رابطه‌ای، بین دو طرف رابطه، توزیع نابرابر قدرت وجود دارد. به طوری که یک شریک، دیگری را کنترل می‌کند. تا جایی که به اعتماد به نفس و حس ارزشمندی فرد کنترل شونده، آسیب‌های فراوانی وارد می‌شود.
توجه داشته باشید که روابط سمی می‌توانند به اشکال مختلف، از روابط عاشقانه گرفته تا دوستی‌ها یا حتی روابط خانوادگی، بروز پیدا کنند. رفتارها ممکن است متفاوت باشد، اما عناصر اصلی منفی‌نگری و تهدیدی که برای سلامت شما وجود دارد، ثابت باقی می‌مانند.
نشانه‌های رابطه سمی
رابطه سمی می‌تواند فریبنده و دارای اشکال مختلف باشد. در ادامه به برخی از نشانه‌های کلیدی‌ای که باید به آن‌ها توجه کنید، اشاره کرده‌ایم:
حمایت یک طرفه
یک رابطهٔ سالم، خیابانی دو طرفه است. در یک رابطهٔ مسموم، حمایت و مراقبت ممکن است به صورت ناهموار جریان داشته باشد. به طوری که یک شریک، دائماً فداکاری می‌کند و دیگری عمدتاً دریافت کننده است.
منفی‌نگری و انتقاد دائمی
سیل انتقادها، تحقیرها یا نظرات آزاردهنده می‌تواند عزت نفس را از بین ببرد و محیطی پر از استرس ایجاد کند.
رفتارهای کنترل کننده
آیا شریک عاطفی شما سعی می‌کند به شما دیکته کند که با چه کسی دیدار کنید، چه لباسی بپوشید یا چه تصمیمی بگیرید؟ این رفتار کنترل کننده یک هشدار مهم است.
حسادت و مالکیت شدید
روابط سالم، استقلال طرف مقابل را به رسمیت می‌شناسد و اعتماد در آن جریان دارد. حسادت یا مالکیت بیش از حد می‌تواند خفه کننده و منزوی کننده باشد.
مَنیپُلِیشن یا دستکاری روانشناختی
آیا شریک عاطفی شما برای رسیدن به خواسته‌هایش از دادن احساس گناه، قهر کردن یا تهدید استفاده می‌کند؟ این رفتارِ دستکاری کننده، نوعی آزار عاطفی است و باید برای شما زنگ خطر باشد. برای شناسایی دستکاری روانشناختی، می‌توانید از مشاوره روابط عاطفی استفاده کنید.
عدم احترام
احترام در هر رابطه‌ای یک رکن اساسی است. اگر شریک عاطفی شما دائماً شما را تحقیر می‌کند و احساسات شما یا مرزهایتان را نادیده می‌گیرد، نشانه‌ای از مشکل است.
احساس راه رفتن روی یک تار مو
آیا احساس می‌کنید دائماً باید در مورد حرف‌ها یا کارهایتان محتاط باشید تا شریک عاطفی‌تان را ناراحت نکنید؟ این نشانهٔ یک رابطهٔ عاطفی پُر نوسان است.
تمرکز بر درگیری
روابط سالم با اختلاف نظر همراه است، اما نباید تحت سلطهٔ درگیری‌های مداوم یا عدم توانایی در حل و فصل سازندهٔ مسائل باشد.
آزار جسمی یا کلامی
هرگز نباید چنین نشانه‌ای را تحمل کنید. اگر شما در حال تجربهٔ آزار جسمی یا کلامی هستید، بلافاصله به دنبال کمک باشید و با یک روانشناس صحبت کنید.
به خاطر داشته باشید که این نشانه‌ها می‌توانند به روش‌های مختلفی بروز پیدا کنند. همچنین، هر رابطه‌ای که یکی از این نشانه‌ها را داشته باشد، سمی محسوب نمی‌شود. با این حال، اگر الگویی از رفتارهای ناسالم را مشاهده کردید، مهم است برای رفع آن‌ها اقدام کنید یا به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. اگر رابطهٔ شما با پارتنر یا همسرتان سمی است حتما به سراغ زوج درمانی بروید. شما سزاوار آن هستید در رابطه‌ای باشید که زمینه‌ساز رشد و سلامت شماست.
بررسی اشکال گوناگون روابط ناسالم
تأثیر مخربی که رابطه سمی روی فرد می‌گذارد در اشکال مختلفی ظاهر می‌شود و اغلب خود را به شکل مراقبت یا دلسوزی، پنهان می‌کند. درک این انواع مختلف می‌تواند شما را قادر سازد تا آن‌ها را در زندگی خود شناسایی کنید. در ادامه با شکل‌های مختلف شرکای منفی در روابط سمی آشنا می‌شوید.
به خاطر داشته باشید که این‌ها، تنها برخی از اشکال مختلف افراد منفی در روابط سمی هستند. ممکن است فرد مقابل شما ترکیبی از این مدل‌ها باشد که این مسئله، شناخت او را پچیده‌تر می‌کند. نکتهٔ کلیدی این است که نسبت به نشانه‌های هشدار دهنده، مانند بی‌احترامی مداوم، منفی‌نگری یا رفتارهایی که حس خوب شما را از بین می‌برد، آگاه باشید.
۱- کنترل‌گر
این شریک عاطفی از سلطه‌گری لذت می‌برد. او، رفتار شما، افرادی که با آن‌ها ملاقات می‌کنید و کارهایی که انجام می‌دهید را به شما دیکته می‌کند. رفتارهای کنترل‌گر او باعث می‌شود که شما احساس انزوا کنید.
۲- خودشیفته
دنیای این افراد، حول محور خودشان می‌چرخد. آن‌ها فاقد همدلی هستند، دائماً به دنبال تحسین و تأیید بوده و در عین حال نیازها و احساسات شما را نادیده می‌گیرند.
۳- انتقادگر
این افراد در هر کاری که انجام می‌دهید، عیب و ایرادی پیدا می‌کنند. منفی‌نگری بی‌امان آن‌ها، عزت نفس شما را از بین می‌برد و باعث می‌شود احساس ناتوانی و ناامنی کنید.
۴- پرخاشگر پنهان
آن‌ها نارضایتی خود را به طور غیرمستقیم، از طریق قهر کردن، کنایه زدن یا رفتارهای قهرگونهٔ طولانی مدت، ابراز می‌کنند.
رفتار این افراد، یک زندگی سردرگم و از نظر عاطفی، فرساینده برای شما ایجاد می‌کند.
۵- زندگی نمایشی
زندگی آن‌ها یک سریال درام دائمی است. آن‌ها از هرج و مرج و جلب توجه لذت می‌برند و شما را به گرداب‌های احساسی خود می‌کشند.
۶- چسبنده
این شریک عاطفی بیش از آنچه می‌دهد، می‌گیرد. آن‌ها از نظر عاطفی یا مالی به شدت به شما وابسته هستند و باعث فرسودگی می‌شوند.
۷- تسهیل کننده
آن‌ها در حالی که به ظاهر فردی حمایت‌گر هستند، اما رفتارهای ناسالم با شریک عاطفی خود را به ظاهر تسهیل می‌کنند. این تسهیل کردن می‌تواند از طریق بهانه آوردن، پنهان کردن اشتباهات یا امتناع از تعیین مرزها باشد.
۸- آزارگری
افراد آزارگر شدیدترین شکل یک فرد منفی در یک رابطه سمی هستند. چنین افرادی از آزار جسمی، کلامی یا عاطفی برای کنترل و سلطه بر شما استفاده می‌کنند.
اگر مورد آزار قرار می‌گیرید، بلافاصله به دنبال کمک حرفه‌ای باشید.
تأثیر روانی روابط سمی
از دیدگاه روانشناسان، رابطه سمی زخم‌های عمیقی بر روان افراد باقی می‌گذارد که اغلب فراتر از درد ناشی از خود رابطه است. این پیوندهای ناسالم می‌توانند عزت نفس ما را از بین ببرند، درک ما از واقعیت را تحریف کنند و حتی مشکلات روانی مختلفی به وجود آورند. برخی از مهم‌ترین تأثیرات روانی‌ای که یک رابطهٔ مسموم از خود به جا می‌گذارد عبارت است از:
عزت نفس متزلزل
انتقاد مداوم، منفی‌نگری و دستکاری روانشناختی، حس ارزشمندی ما را از بین می‌برد. ما شروع می‌کنیم به شک کردن به خود، توانایی‌ها و ارزش‌هایمان. این می‌تواند منجر به احساس ناتوانی، ناامنی و دشواری در تصمیم‌گیری شود.
اضطراب و افسردگی
محیط غیرقابل پیش‌بینی و پر استرس یک رابطه سمی می‌تواند اضطراب مزمن و حتی افسردگی را به وجود آورد. منفی‌نگری و آشفتگی عاطفی مداوم باعث می‌شود احساس ناامیدی و درماندگی کنیم.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در موارد حاد
در یک رابطهٔ مسموم، به خصوص در موقعیت‌های آزار عاطفی یا جسمی شدید، ترومای ناشی از یک رابطه سمی می‌تواند منجر به علائم PTSD مانند کابوس و بیش‌بیداری شود.
تحریف درک واقعیت
تکنیک فریب روانی، یک تاکتیک دستکاری روانشناختی است که در آن، فردی واقعیت را به گونه‌ای انکار یا تحریف می‌کند که می‌تواند باعث شود ما عقل و خاطرات خود را زیر سؤال ببریم. استفاده از این تکنیک توسط طرف مقابل شما، می‌تواند منجر به سردرگمی، دشواری در اعتماد به قضاوت خود و دشواری در برقراری روابط سالم در آینده‌تان شود.
انزوا و تنهایی
شریک‌های سمی، ما را نسبت به دوستان و خانواده منزوی می‌کنند و در ما احساس تنهایی و وابستگی ایجاد می‌کنند. این فقدان یک سیستم حمایتی سالم، توانایی ما را برای مقابله با منفی‌نگری در رابطه، بیشتر تضعیف می‌کند.
وابستگی متقابل
در برخی موارد، ما ممکن است الگوهای وابستگی متقابل ایجاد کنیم و برای تأیید عاطفی و حمایت، حتی در یک رابطهٔ ناسالم، بیش از حد به شریک عاطفی خود وابسته شویم. این باعث می‌شود ترک رابطه، حتی زمانی که برایمان مضر است، دشوار شود.
مشکل در اعتماد به دیگران
خیانت دیدن و آزار دیدن از یک فرد محبوب، می‌تواند اعتماد کردن به افراد جدید و برقراری روابط سالم در آینده را دشوار کند. ترس از اینکه دوباره آزار ببینیم، منجر به انزوا و از دست دادن فرصت‌های ارتباطی آینده می‌شود.
مشاوره روابط عاطفی
به یاد داشته باشید که تأثیر یک رابطه سمی می‌تواند بسته به فرد و شدت آزار، متفاوت باشد. با این حال، با درک این عواقب بالقوه، می‌توانیم نسبت به نشانه‌های هشدار دهنده آگاه‌تر شویم و در صورت نیاز به دنبال کمک گرفتن از یک روانشناس باشیم. خارج شدن از یک رابطهٔ مسموم نیازمند زمان و حمایت دیگران است.
حتی اگر شرایط مراجعهٔ حضوری به روانشناس را ندارید، حتماً با یک مشاوره آنلاین روانشناسی صحبت کنید تا بتوانید از راهکارهای صحیح آگاه شوید و در صورت نیاز حمایت یک فرد متخصص را داشته باشید. فراموش نکنید که بازسازی عزت نفس و ایجاد روابط سالم و رضایت‌بخش برای شما امکان‌پذیر است و نباید ناامید شوید. شما لایق بهترین‌ها هستید.
