میسوفونیا یا صدا بیزاری یک اختلال روانی است که میتواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط اجتماعی، کیفیت خواب و حتی سلامت روانی فرد بگذارد. در این مطلب به بررسی علل، علائم و روشهای درمانی این اختلال پرداختهایم تا بتوانیم به درک بهتری از آن دست یابیم و به افرادی که از میسوفونیا رنج میبرند، کمک کنیم.
میسوفونیا چیست؟
اختلال صدابیزاری (Misophonia) یک اختلال روانی است که در آن فرد به برخی از صداها واکنشهای عاطفی شدید و منفی نشان میدهد. هنگامی که فرد به صداهایی خاص مانند: خوردن، نفس کشیدن، تیک تیک ساعت، یا صدای ضربههای کوچک گوش میدهد، این واکنشها ایجاد میشود که ممکن است شامل عصبانیت، اضطراب، تنش یا حتی احساس تهدید باشد. میسوفونیا در واقع به معنای «تنفر از صداها» است و افراد مبتلا به آن، حساسیت غیرعادی به صداهای خاص دارند.
میسوفونیا چه علائمی دارد؟
نشانههای صدابیزاری به طور عمده به واکنشهای عاطفی و جسمی نسبت به صداهای خاص محدود میشود. این واکنشها ممکن است از خفیف تا شدید بروز پیدا کنند و به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. در ادامه، علائم مختلف صدا بیزاری را به طور کامل شرح میدهیم:
۱- عصبانیت شدید و واکنشهای منفی عاطفی
یکی از مهمترین و شایعترین علائم میسوفونیا، واکنشهای شدید عاطفی مانند عصبانیت، خشونت کلامی یا حتی احساس تحریکپذیری است. فرد ممکن است به طور غیرقابل کنترل، احساس خشم و تنش داشته باشد، حتی اگر صدا برای دیگران بیضرر یا عادی به نظر برسد. این واکنشها معمولاً به سرعت اتفاق میافتند و شدت آنها از ناراحتی جزئی تا انفجارهای عصبی شدید متغیر است.
۲- اضطراب و نگرانی
بسیاری از افراد مبتلا به میسوفونیا، بهویژه وقتی از قبل میدانند که در یک محیط ممکن است با صداهای آزاردهنده مواجه شوند، دچار اضطراب میشوند. این اضطراب پیش از مواجهه با صداها شروع میشود و فرد را در حالت آمادهباش و نگرانی دائمی قرار میدهد. در برخی موارد، اضطراب به حدی میرسد که به حملات پانیک یا اضطراب شدید منجر میشود.
۳- تنش عضلانی و واکنشهای فیزیکی
واکنشهای جسمی مانند افزایش ضربان قلب، تعریق، لرزش دستها و احساس فشار در ناحیه قفسه سینه نیز ممکن است در افراد مبتلا به صدا بیزاری مشاهده شود.
۴- اختلال در تمرکز و توانایی کارکردن
صداهایی که باعث ایجاد میسوفونیا میشوند، معمولاً تمرکز فرد را مختل میکنند. این اختلال در توانایی انجام کارهای روزمره و فعالیتهای روزانه مانند: مطالعه، کار یا تعامل اجتماعی، باعث میشود که فرد نتواند به راحتی در محیطهای پر سر و صدا فعالیت کند. این علائم به کاهش بهرهوری و مشکلاتی در محیطهای کاری یا تحصیلی منجر میشود.
۵- فرار از موقعیتها و اجتناب از افراد
افراد مبتلا به دلیل تجربه واکنشهای منفی شدید، از موقعیتها یا فعالیتهایی که احتمال شنیدن صداهای خاص در آنها وجود دارد، اجتناب میکنند. این اجتناب شامل پرهیز از حضور در مهمانیها، اجتماعات خانوادگی یا حتی ترک اتاقهای کاری یا آموزشی است. در موارد شدید نیز فرد از ملاقات با دوستان یا خانوادهای که این صداها را ایجاد میکنند، اجتناب میکند.
۶- افسردگی و احساس انزوا
افرادی که دچار صدا بیزاری هستند، به دلیل محدودیتهایی که این اختلال در تعاملات اجتماعی و شغلی ایجاد میکند، احساس تنهایی، انزوا و افسردگی میکنند. این اختلال باعث میشود فرد احساس کند که نمیتواند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند یا در موقعیتهای اجتماعی مشارکت کند.
۷- اختلال در خواب
افراد مبتلا، هنگام خواب با مشکلاتی مواجه میشوند، بهویژه اگر در محیطی قرار گیرند که صداهای آزاردهنده وجود داشته باشد. صدای نفس کشیدن شریک خواب، صدای خوردن یا حتی صدای تیکتیک ساعت میتواند موجب بیخوابی یا اختلال در خواب شود. این موضوع به نوبه خود، سلامت روانی و جسمی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد.
۸- احساس خستگی روانی
از آنجا که میسوفونیا فشار روانی زیادی به فرد وارد میکند، افراد مبتلا به آن احساس خستگی روانی و عاطفی میکنند. این خستگی ناشی از تلاش برای اجتناب از صداها یا مقابله با واکنشهای منفی است.
۹- احساس بیپناهی یا بیارزشی
در برخی موارد، افراد مبتلا احساس میکنند که نمیتوانند خود را با دنیای اطراف تطبیق دهند. این احساس به نوبه خود منجر به مشکلات عاطفی بیشتر مانند احساس بیپناهی یا بیارزشی میشود.
دلایل ابتلا به میسوفونیا چیست؟
دلایل دقیق صدا بیزاری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان میدهند که این اختلال میتواند به عوامل مختلفی نسبت داده شود. در ادامه به تفصیل به بررسی این دلایل میپردازیم:
۱- عوامل عصبی و مغزی
یکی از مهمترین دلایل میسوفونیا، تفاوتهای عصبی و مغزی است که در نحوه پردازش صدا در مغز افراد مبتلا وجود دارد. تحقیقات نشان میدهند که در افراد مبتلا، واکنشهای عاطفی و فیزیکی به صداهای خاص، ناشی از فعالیت غیرعادی در نواحی مختلف مغز است.
۲- عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان دادهاند که سندروم صدابیزاری ممکن است از طریق وراثت منتقل شود. اگر فردی در خانوادهاش شخصی مبتلا به میسوفونیا باشد، احتمال ابتلای او به این اختلال بیشتر است. این بدان معناست که عوامل ژنتیکی تأثیر مهمی در حساسیت به صداهای خاص دارند. هرچند این فرضیه هنوز نیاز به تحقیقات بیشتر دارد، اما برخی مطالعات نشان میدهند که ویژگیهای ژنتیکی، بر نحوه پردازش صدا و واکنشهای عاطفی نسبت به آن، تأثیرگذارند.
۳- تجربیات و آسیبهای گذشته
به نظر میرسد که تجربیات زندگی و آسیبهای روانی در بروز میسوفونیا نقش دارند. به عنوان مثال، افرادی که در دوران کودکی یا در مراحل بعدی زندگی با صداهای خاصی در محیطهایی آزاردهنده مواجه شدهاند، ممکن است نسبت به این صداها حساسیت بیشتری پیدا کنند. این نوع تجربیات باعث ایجاد یک شرطیسازی میشود، به طوری که فرد، ناخودآگاه به صداهای مشابه واکنشهای منفی نشان میدهد. به عبارت دیگر، ممکن است صداهایی که در گذشته همراه با تجربههای منفی یا استرسزا بودهاند، در حال حاضر باعث ایجاد ناراحتی و اضطراب شوند.
۴- تأثیرات محیطی و اجتماعی
محیط اجتماعی و فرهنگی نیز در بروز و شدت صدا بیزاری تأثیرگذار است. به عنوان مثال: کودکانی که در محیطهایی پر از سر و صدا بزرگ میشوند، افرادی که اضطراب شدید یا استرس طولانیمدت را تجربه میکنند و یا افرادی که در رابطه نزدیک با کسی هستند که صداهای خاصی تولید میکند(مانند خوردن غذا)، همگی میتوانند دچار اختلال صدابیزاری شوند.
۵- عوامل روانشناختی و اختلالات همزمان
به طور کلی، اضطراب یا فشار روانی باعث میشود فرد بیشتر به صداهای خاص واکنش نشان دهد. در چنین شرایطی، میسوفونیا بهعنوان یک نشانه همراه با اختلالات روانشناختی دیگر مانند اضطراب، افسردگی، یا اختلالات وسواس فکری-عملی (OCD) به عنوان یک مکانیسم دفاعی یا واکنشی به استرسهای روانی، ظاهر میشود.
۶- عدم تعادل در شیمی مغز
تحقیقات نشان میدهند که برخی از اختلالات حسی و عاطفی در مغز به دلیل تغییرات شیمیایی در انتقالدهندههای عصبی مانند دوپامین و سروتونین هستند. این تغییرات باعث میشوند که مغز به صداهای خاص به شیوهای غیرعادی واکنش نشان دهد.
۷- تفاوتهای جنسیتی و سنی
مطالعات نشان میدهند که صدا بیزاری بیشتر در زنان و در سنین جوانی یا میانسالی شایع است. البته، کودکان و نوجوانان نیز در معرض بروز این اختلال قرار دارند. تفاوتهای جنسیتی و سنی افراد مبتلا، نشاندهنده عواملی مانند هورمونها و تغییرات بیولوژیکی در مغز است.
میسوفونیا چگونه درمان میشود؟
درمان قطعی صدا بیزاری شامل مجموعهای از رویکردهای رواندرمانی، دارو درمانی و طرحواره درمانی است. به دلیل پیچیدگی این اختلال و ارتباط آن با واکنشهای عاطفی و عصبی، روشهای درمانی متنوعی وجود دارد که به افراد کمک میکنند، واکنشهای منفی خود را نسبت به صداها مدیریت کنند. در ادامه، با مهمترین روشهای درمان میسوفونیا آشنا میشوید:
۱- طرحواره درمانی (Schema Therapy)
طرحواره درمانی یکی از روشهای مؤثر برای درمان میسوفونیا، به ویژه در افرادی است که سابقه مشکلات روانی یا تجربیات منفی دارند. طرحواره درمانگر در جریان جلسات مشاوره فردی به بررسی الگوهای فکری و رفتاری قدیمی و ناکارآمد میپردازد که ممکن است فرد در طول زمان از آنها استفاده کرده باشد و باعث ایجاد حساسیت به صداهای خاص شود. این روش به ویژه برای افرادی که دچار مشکلات روانی عمیقتری مانند اضطراب یا افسردگی هستند و صداهای خاص به آنها فشار میآورد، بسیار مفید است.
۲- درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان شناختی-رفتاری یکی از رایجترین روشها برای درمان میسوفونیا است. این درمان بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی که باعث ایجاد واکنشهای شدید به صداها میشود، تمرکز دارد. در این روش، فرد به تدریج و در یک محیط کنترلشده با صداهایی که برای او آزاردهنده هستند مواجه میشود، به گونهای که در طول زمان حساسیت او به این صداها کاهش یابد. هدف این است که فرد یاد بگیرد چگونه به صداها واکنشهای کمتری نشان دهد و احساسات منفی خود را مدیریت کند.
۳- آموزش ذهنآگاهی (Mindfulness)
آموزش ذهنآگاهی یک روش دیگر برای مدیریت میسوفونیا است که بر تقویت آگاهی فرد از لحظه حال و پذیرش بدون قضاوت تأکید دارد. این روش به فرد کمک میکند تا به صداهایی که باعث تحریک او میشوند، با نگرش غیرقضاوتی نگاه کند و از واکنشهای شدید عاطفی جلوگیری کند. با تمرین ذهنآگاهی، فرد یاد میگیرد که چگونه به صداها واکنش ندهد و آنها را تنها به عنوان یک بخش از تجربه لحظه حال بپذیرد.
۴- درمان با استفاده از صداهای سفید یا موسیقی
استفاده از صداهای سفید یا موسیقی آرامشبخش میتواند به افراد مبتلا به میسوفونیا کمک کند تا بر حساسیت خود به صداهای آزاردهنده غلبه کنند. این روش شامل پخش صداهایی است که برای مغز بهطور یکنواخت و مداوم به نظر میرسند، مانند صدای باد، باران یا امواج دریا. این صداها به طرز مؤثری صداهای مزاحم را پوشش میدهند و به فرد کمک میکنند تا آرامش بیشتری داشته باشد.
۵- درمان دارویی
در برخی موارد، پزشک داروهایی برای کنترل اضطراب یا افسردگی تجویز میکند که به کاهش علائم میسوفونیا کمک میکنند. داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی مانند SSRIها (مهارکنندههای بازجذب سروتونین) برای کنترل علائم اضطراب یا افسردگی مرتبط با میسوفونیا مفید هستند.
البته، دارو درمانی باید به عنوان بخشی از یک رویکرد جامع و تحت نظر متخصص روانپزشکی انجام شود.
چگونه یک درمانگر خوب پیدا کنیم؟
میسوفونیا یا صدا بیزاری یک اختلال پیچیده است که تأثیرات عمیقی بر زندگی روزمره فرد میگذارد. با توجه به تنوع روشهای درمانی، افراد مبتلا به میسوفونیا میتوانند با پشتیبانی و راهکارهای تخصصی، به تدریج توانایی مدیریت این اختلال را پیدا کنند. در این مسیر، مشاوره و درمان حرفهای بسیار مهم است.
کلینیک روانشناسی سفیران آگاهی، که خدمات خود را به ایرانیان خارج از کشور هم ارائه میدهد، میتواند گزینهای مناسب باشد. روانشناسان این کلینیک، از طریق مشاوره آنلاین روانشناسی به شما کمک میکنند تا با روشهای علمی و اثربخش، زندگی خود را بهبود بخشید و با میسوفونیا بهتر مقابله کنید.
سوالات متداول
۱- آیا میسوفونیا فقط به صداهای خاص محدود است؟
بله، افراد مبتلا فقط نسبت به صداهایی خاص واکنشهای شدید نشان میدهند.
۲- آیا میتوان با میسوفونیا به زندگی عادی ادامه داد؟
با درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا میتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند.
۳- چگونه میتوانم به کسی که میسوفونیا دارد کمک کنم؟
بهترین کاری که میتوانید انجام دهید، همدلی و درک مشکل فرد مبتلاست. محیطی آرام و بدون صداهای آزاردهنده برای او فراهم کنید و در گاهی از موسیقی ملایم برای کاهش حساسیت به صدا استفاده کنید. همچنین، تشویق به درمانهای حرفهای مانند طرحواره درمانی یا درمان شناختی-رفتاری به فرد کمک میکند تا با این اختلال بهتر مقابله کند.
