آیا تا به حال احساس کردهاید که همیشه به دیگران کمک میکنید، حتی به قیمت نادیده گرفتن نیازهای خودتان؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است درگیر طرحواره ایثار باشید. طرحواره ایثار، الگویی ذهنی و رفتاری است که در آن، فرد نیازهای دیگران را بر نیازهای خود مقدم میشمارد و اغلب به قیمت نادیده گرفتن خواستهها و احساسات خودش، به دیگران کمک میکند. این افراد معمولاً احساس میکنند که باید همیشه در دسترس باشند و به دیگران خدمت کنند.
در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل به بررسی تله ایثار بپردازیم. خواهیم دید که ریشههای این طرحواره در کجا نهفته است، چه ویژگیهایی دارد و چه پیامدهایی برای زندگی فرد به همراه دارد. همچنین، روش طرحواره درمانی که برای درمان طرحوارههای ناسازگار بسیار مؤثر است را بررسی خواهیم کرد. اگر میخواهید درک عمیقتری از طرحواره ایثار داشته باشید و راههایی برای بهبود کیفیت زندگی خود بیابید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
آشنایی با طرحواره ایثار
طرحواره ایثار یک الگوی فکری و رفتاری پایدار است که فرد مبتلا به آن، نیازهای دیگران را بر نیازهای خود مقدم میشمارد و اغلب به قیمت نادیده گرفتن خواستهها و احساسات خودش، به دیگران کمک میکند. این طرحواره معمولاً در کودکی شکل میگیرد. زمانی که نیازهای عاطفی کودک به اندازه کافی برآورده نشود، ممکن است برای جلب توجه و محبت والدین یا مراقبان، نقش یک مراقب را برای آنها ایفا کند. به مرور زمان، این الگو به عنوان یک طرحواره، درونی میشود و در بزرگسالی نیز ادامه پیدا میکند.
ویژگیهای افراد با طرحواره ایثار
افرادی که طرحواره ایثار را در خود دارند، معمولاً ویژگیهای مشخصی از خود نشان میدهند. آنها تمایل دارند نیازهای دیگران را بر نیازهای خود مقدم بشمارند و برای کمک به دیگران از هیچ تلاشی فروگذار نکنند. این افراد اگر نتوانند به دیگران کمک کنند اغلب احساس گناه میکنند و به همین دلیل، به طور مداوم خود را وقف خدمت به دیگران میکنند.
یکی دیگر از ویژگیهای بارز این افراد، مشکل در گفتن «نه» است. آنها به سختی میتوانند درخواستهای دیگران را رد کنند و حتی اگر توانایی برآورده کردن آن درخواستها را نداشته باشند، احساس مسئولیت میکنند. همچنین، این افراد معمولاً عزت نفس پایینی دارند و به دلیل نادیده گرفتن نیازهای خود، احساس ارزشمندی نمیکنند.
در روابط بین فردی، افراد با طرحواره فداکاری و ایثار معمولاً نقش مراقبتکننده را بر عهده میگیرند و بیشتر از آنکه دریافت کنند، میدهند. آنها ممکن است در روابط خود احساس نارضایتی کنند، اما به دلیل ترس از طرد شدن، از بیان احساسات خود اجتناب میکنند. این افراد اغلب وارد روابط نامتعادل میشوند و ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. همچنین، آنها ممکن است احساس کنند که مسئولیت خوشبختی دیگران را بر عهده دارند و به همین دلیل، فشار روانی زیادی را تحمل میکنند.
پیامدهای ناشی از طرحواره ایثار
طرحواره ایثار، اگرچه در ظاهر یک ویژگی مثبت به نظر میرسد، اما میتواند پیامدهای جدی و منفی بر زندگی افراد داشته باشد. یکی از مهمترین پیامدهای این طرحواره، فرسودگی و خستگی مزمن است. افرادی که دائماً نیازهای دیگران را بر نیازهای خود مقدم میشمارند، انرژی زیادی را صرف دیگران میکنند و در نتیجه، خودشان احساس خستگی و فرسودگی میکنند.
همچنین، این افراد معمولاً عزت نفس پایینی دارند، زیرا به دلیل نادیده گرفتن نیازهای خود، احساس ارزشمندی نمیکنند. از دیگر پیامدهای طرحواره ایثار میتوان به مشکلات در روابط بین فردی اشاره کرد. افرادی که به طور مداوم به دیگران خدمات و احساسات میدهند و از خود میگذرند، اغلب در روابط خود احساس نارضایتی میکنند و ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند.
آنها ممکن است به دلیل ترس از طرد شدن، نتوانند نیازهای خود را مطرح کنند و در نتیجه، روابط نامتعادلی را تجربه کنند. علاوه بر این، طرحواره ایثار میتواند منجر به مشکلات جسمی مانند بیماریهای قلبی عروقی، مشکلات گوارشی و اختلالات خواب شود. استرس مزمن ناشی از فداکاری بیش از حد، میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و فرد را مستعد ابتلا به بیماریهای مختلف کند.
درمان طرحواره ایثار به کمک طرحواره درمانی
طرحواره درمانی روشی اثربخش برای درمان طرحواره ایثار است. در این روش، درمانگر پس از انجام تست طرحواره ایثار به فرد کمک میکند تا ریشههای طرحواره ایثارگری را شناسایی کند و باورهای نادرست و محدودکنندهای را که منجر به این رفتار شدهاند، به چالش بکشد.
با استفاده از تکنیکهای مختلف مانند شناخت درمانی، تجسم هدایتشده و تمرینهای رفتاری، فرد یاد میگیرد که به نیازهای خود اهمیت دهد، مهارتهای ارتباطی خود را بهبود بخشد و روابط سالمتری برقرار کند. همچنین، درمانگر به فرد کمک میکند تا الگوهای فکری و رفتاری جدیدی را جایگزین الگوهای قدیمی کند.
اگر شما نیز از طرحواره ایثار رنج میبرید و به دنبال تغییر و بهبود در زندگی خود هستید، طرحواره درمانی میتواند به شما کمک کند. درمانگران ماهر و باتجربه در کلینیک روانشناسی سفیران آگاهی، آمادهاند تا شما را در این مسیر همراهی کنند. با بهرهگیری از خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی این کلینیک، شما میتوانید از هر کجای دنیا به درمان دسترسی داشته باشید و به زندگی شادتر و پربارتری دست پیدا کنید.
سوالات متداول
۱- علت ایجاد طرحواره ایثار چیست؟
طرحوارهّای ناسازگار معمولاً ریشه در تجربیات کودکی دارند. طرحواره ایثار نیز حاص نیاز برآورده نشده فرد به توجه و محبت در کودکی است.
۲- علائم طرحواره ایثار چیست؟
فداکاری بیش از حد، احساس گناه، مشکل در گفتن نه و نادیده گرفتن نیازهای خود.
۳- پیامدهای طرحواره ایثار چیست؟
فرسودگی، روابط نامتعادل، کاهش عزت نفس و مشکلات جسمی.
۴- چگونه میتوان طرحواره ایثار را درمان کرد؟
طرحواره درمانی روشی مؤثر برای درمان این طرحواره است که توسط روانشناسانی با رویکرد طرحواره درمانی انجام میشود.
۵- تفاوت طرحواره ایثار و مهربانی چیست؟
ایثار به معنای فداکاری بیش از حد و به قیمت نادیده گرفتن خود است، در حالی که مهربانی به معنای توجه به نیازهای دیگران است، بدون اینکه به خود آسیب برسانیم.
۶- آیا افراد با طرحواره ایثار، به دیگران هم آسیب میرسانند؟
خیر، اما اغلب آسیبهای زیادی به خودشان وارد میکنند و به همین دلیل در روابط نامتعادل گیر میافتند.