منطقه‌ای خاکستری در دنیای روابط
در دنیای پیچیدهٔ روابط انسانی، تنوعی از ارتباطات وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. یکی از این روابط، رابطه موقعیتی است. این نوع رابطه که در سال‌های اخیر به ویژه در جوامع جوان‌تر رواج بیشتری یافته، با تعریف‌های سنتی رابطه، متفاوت است.
رابطهٔ موقعیتی، به تعبیری، یک منطقه خاکستری در دنیای روابط است. این رابطه، نه کاملاً دوستانه و نه کاملاً عاشقانه، بلکه ترکیبی از هر دو و گاهی اوقات چیزی فراتر از آن است. این نوع ارتباط، با عدم تعهد مشخص و طولانی‌مدت نمایان شده و معمولاً بر پایهٔ لذت بردن از لحظات حال و ارضای نیازهای آنی بنا می‌شود.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر مفهوم رابطه موقعیتی بپردازیم. از ویژگی‌های بارز این نوع رابطه تا تأثیرات روانشناختی‌ای که می‌تواند بر افراد بگذارد، همه و همه مواردی هستند که به آن‌ها خواهیم پرداخت.
رابطه موقعیتی چیست؟
رابطه Situationship یا همان رابطه موقعیتی نوعی ارتباط بین فردی است که در آن تعهد مشخص و طولانی مدتی وجود ندارد. این رابطه بیشتر بر پایه لذت بردن از لحظات حال و ارضای نیازهای آنی است تا ایجاد یک پیوند عمیق و پایدار. در این نوع رابطه، مرزها مشخص نیست و هر دو طرف آزادند تا روابط دیگری را به شکل موازی دنبال کنند.
دلایل شکل‌گیری این نوع روابط مبهم می‌تواند تجربیات گذشتهٔ ناموفق، نگرانی از وابستگی، ترس از تعهد یا حتی فشارهای اجتماعی باشد. اگرچه روابط موقعیتی ممکن است در ابتدا جذاب به نظر برسند، اما عدم تعهد و عدم قطعیت در مورد آینده به مرور زمان باعث ایجاد احساس ناامنی و آسیب‌های عاطفی می‌شود.
رابطه موقعیتی چه ویژگی‌هایی دارد؟
ویژگی‌های اصلی یک رابطه موقعیتی عبارتند از:
- عدم تعهد: هیچ تعهدی نسبت به آیندهٔ رابطه وجود ندارد و هر دو طرف آزادند تا روابط دیگری را دنبال کنند.
- عدم تعریف مشخص: مرزهای رابطه مشخص نیست و انتظاراتی که هر فرد از رابطه دارد، ممکن است متفاوت باشد.
- تمرکز بر لذت حال: بیشتر بر لذت بردن از لحظات حال و ارضای نیازهای آنی تمرکز دارد تا ساختن یک رابطهٔ عمیق و پایدار.
- کمبود صمیمیت: عمق ارتباط عاطفی و صمیمیت در این نوع روابط کمتر از روابط معمولی است.
- عدم برنامه‌ریزی برای آینده: معمولاً برنامه‌ریزی برای آینده و ساختن یک زندگی مشترک در این روابط وجود ندارد.
- عدم تعهد عاطفی: هر دو طرف به هم وابسته نیستند و ممکن است احساسات عمیق و پایدار نسبت به یکدیگر نداشته باشند.
- تغییرپذیری: این نوع روابط اغلب ناپایدار هستند و ممکن است به سرعت شروع و پایان یابند.
- عدم انتظار برای آینده: هیچ انتظاری برای آینده رابطه وجود ندارد و هر دو طرف ممکن است هر زمانی تصمیم به پایان دادن بگیرند.
رابطه موقعیتی چه پیامدهایی دارد؟
روابط موقعیتی، به دلیل عدم تعهد، عدم قطعیت و فقدان ارتباط عمیق، پیامدهای روانشناختی مختلفی برای افراد درگیر در آن دارد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این نو روابط بلاتکلیف ایجاد احساس ناامنی و اضطراب است.
فردی که در یک رابطه موقعیتی قرار دارد، دائماً نگران پایان رابطه و از دست دادن طرف مقابل است. این نگرانی مداوم می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس فرد شود.
همچنین، روابط موقعیتی مانع از ایجاد روابط سالم و پایدار در آینده می‌شوند. افرادی که در این روابط تجربه دارند، ممکن است در ایجاد ارتباطات عمیق دچار مشکل شوند و به دنبال الگوهای مشابهی در روابط بعدی خود باشند.
علاوه بر این، روابط موقعیتی که به نوعی رابطه باز به حساب می‌آیند، منجر به احساس تنهایی و انزوای عاطفی می‌شوند. با وجود اینکه فرد در یک رابطه است، اما به دلیل فقدان صمیمیت و تعهد عمیق، ممکن است احساس کند که تنهاست و کسی او را درک نمی‌کند. این احساس تنهایی در نهایت به افسردگی و اضطراب منجر می‌شود.
همچنین، روابط موقعیتی ممکن است باعث ایجاد احساسات منفی مانند حسادت، خشم و ناامیدی شوند. این احساسات منفی می‌توانند بر سلامت روان فرد و روابط دیگر او تأثیر بگذارند. مشاوره روابط عاطفی می‌تواند به افراد در حل مشکلات رابطه خود و مشخص کردن مرزهای سالم کمک کند.
چگونه از یک رابطه موقعیتی خارج شویم؟
روابط موقعیتی، اگرچه در برخی مواقع ممکن است لذت‌بخش باشند، اما معمولاً پایدار نیستند و می‌توانند به آسیب‌های روحی و روانی منجر شوند. برای رهایی از این نوع روابط، نخستین قدم آگاهی از وجود این الگو در زندگی است. با شناسایی نشانه‌های روابط موقعیتی، می‌توانیم به دنبال راهکارهایی برای تغییر این الگو باشیم.
یکی از روش‌های مؤثر برای درمان روابط موقعیتی، طرحواره درمانی است. این روش درمانی با تمرکز بر باورها و الگوهای ذهنی ناکارآمد که در کودکی شکل گرفته‌اند، طی جلسات مشاوره فردی به افراد کمک می‌کند تا ریشه‌های این نوع روابط را شناسایی کنند. با تغییر این باورها و الگوها، فرد می‌تواند روابط سالم‌تر و پایدارتری را تجربه کند.
اگر در روابط خود با مشکل مواجه هستید و احساس می‌کنید که درگیر رابطه موقعیتی شده‌اید، توصیه می‌شود که به یک متخصص روانشناس مراجعه کنید. کلینیک روانشناسی سفیران آگاهی با ارائهٔ خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی به ایرانیان خارج از کشور، می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند. با مشاوره با روانشناسان این کلینیک، به شناخت بهتر خود و روابطتان پرداخته و گام‌های مؤثری برای ایجاد روابط سالم و پایدار بردارید.
سوالات متداول
۱- چه تفاوتی بین رابطه موقعیتی و دوستی وجود دارد؟
در دوستی، معمولاً تمرکز بر حمایت عاطفی، اعتماد و همراهی است. در حالی که در رابطه موقعیتی، تمرکز بیشتر بر جنبه‌های فیزیکی و لذت‌جویی است و ممکن است تعهد عاطفی کمتری وجود داشته باشد.
۲- چه زمانی باید به رابطه موقعیتی پایان داد؟
اگر احساس می‌کنید که به دنبال یک رابطهٔ عمیق و پایدار هستید و رابطه موقعیتی، شما را راضی نمی‌کند، بهتر است به آن پایان دهید. همچنین اگر احساس می‌کنید که این رابطه به شما آسیب می‌رساند، بهتر است از آن خارج شوید.
۳- چه پیامدهای روانشناختی‌ای برای روابط موقعیتی وجود دارد؟
روابط موقعیتی به احساس ناامنی، اضطراب، کاهش عزت نفس، احساس تنهایی و انزوای عاطفی منجر می‌شود. همچنین ممکن است باعث ایجاد احساسات منفی مانند حسادت، خشم و ناامیدی شود.
۴- چگونه می‌توانیم بفهمیم که در یک رابطه موقعیتی هستیم؟
اگر در رابطه خود احساس عدم قطعیت، عدم تعهد، عدم صمیمیت و تمرکز بر لذت‌های آنی دارید، احتمالاً در یک رابطه موقعیتی قرار گرفته‌اید.
۵- آیا می‌توان رابطه موقعیتی را به رابطه عمیق تبدیل کرد؟
در برخی موارد، ممکن است با گفتگو و ایجاد اعتماد متقابل، روابط موقعیتی به روابط عمیق‌تر تبدیل شود. اما این موضوع به عوامل مختلفی بستگی دارد و تضمینی برای آن وجود ندارد.
۶- چگونه می‌توان از آسیب‌های روابط موقعیتی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از آسیب‌های روابط موقعیتی، بهتر است قبل از شروع هر رابطه‌ای، انتظارات خود را به طور واضح بیان کنید و در مورد نوع رابطهٔ مورد نظر خود صحبت کنید.
۷- چه زمانی باید به دنبال کمک حرفه‌ای باشیم؟
اگر احساس می‌کنید که رابطه موقعیتی بر زندگی روزمرهٔ شما تأثیر منفی گذاشته است و نمی‌توانید به تنهایی از آن خارج شوید، بهتر است به دنبال کمک حرفه‌ای از یک روانشناس یا مشاور باشید.
