آشنایی با طرحواره بیاعتمادی
طرحواره بیاعتمادی یکی از الگوهای شناختی پیچیدهای است که میتواند به طور چشمگیری بر روابط فردی و اجتماعی تأثیر بگذارد. این طرحواره به طور خاص، زمانی شکل میگیرد که فرد بر اساس تجارب منفی گذشته، مانند خیانت، ترک شدن یا آسیبهای عاطفی، به این نتیجه برسد که نمیتواند به دیگران اعتماد کند.
احساس بیاعتمادی میتواند موجب ایجاد نگرانی، اضطراب و احساس ناامنی در فرد شود و او را از برقراری روابط سالم و صمیمی بازدارد. درمان این طرحواره نیازمند شناسایی و تغییر باورهای منفی و آسیبزننده است که به تدریج میتواند به فرد کمک کند تا به طور مؤثرتری با دیگران ارتباط برقرار کند و احساس امنیت بیشتری داشته باشد.
در این مقاله، به بررسی ویژگیها، دلایل شکلگیری و روشهای درمان طرحواره بیاعتمادی پرداختهایم.
طرحواره بیاعتمادی چیست؟
طرحواره بیاعتمادی / بدرفتاری به یک الگوی فکری و رفتاری اطلاق میشود که در آن فرد نسبت به دیگران یا دنیای اطراف خود احساس بیاعتمادی میکند. این طرحواره معمولاً به دلیل تجربههای منفی در گذشته، مانند: خیانت، نادیده گرفتن یا سوءاستفاده، شکل میگیرد و باعث میشود فرد در روابط خود دچار اضطراب، ترس و تردید باشد.
طرحواره بیاعتمادی چه ویژگیهایی دارد؟
مهمترین ویژگیهای تله بیاعتمادی عبارت هستند از:
ناتوانی در اعتماد به دیگران
فردی که دچار طرحواره بیاعتمادی است به سختی به دیگران اعتماد میکند و معمولاً همیشه احساس میکند که دیگران قصد آسیب رساندن یا خیانت به او را دارند.
تجربههای منفی گذشته
این طرحواره معمولاً ناشی از تجربیات منفی گذشته مانند: خیانت دیدن، مورد سوءاستفاده قرار گرفتن یا رها شدن از سوی دیگران است که باعث میشود فرد در روابط آینده خود دچار تردید شود.
انتظارات منفی از دیگران
فرد به طور معمول از دیگران انتظار دارد که او را فریب دهند، به او آسیب برسانند یا دست کم از او سوءاستفاده کنند.
حس اضطراب و بیاعتمادی
افراد دارای این طرحواره، ممکن است احساس اضطراب، ناامنی یا ترس از این داشته باشند که دیگران به آنها آسیب بزنند یا وفادار نباشند.
مشکل در ایجاد روابط نزدیک و صمیمی
این طرحواره باعث میشود که فرد از ایجاد روابط صمیمی و عمیق خودداری کند یا دچار مشکلاتی در حفظ روابط باشد.
شکاکیت و پافشاری بر مراقبت از خود
فرد دارای این طرحواره، معمولاً خود را از دیگران جدا میکند و برای محافظت از خود در برابر آسیب، به شدت مراقب است و ممکن است به دیگران کمتر نزدیک شود.
تداوم نگرش منفی
حتی زمانی که شواهدی برخلاف این نگرشها وجود داشته باشد، فرد ممکن است همچنان به دیدگاه منفی و بیاعتمادی خود ادامه دهد.
دلایل شکلگیری طرحواره بیاعتمادی چیست؟
طرحواره بیاعتمادی معمولاً به دلیل تجارب منفی و آسیبزای دوران کودکی یا روابط پیشین، شکل میگیرد.
زمانی که کودک یا فرد در معرض سوءاستفاده عاطفی، فیزیکی یا جنسی قرار گرفته، یا در شرایطی رشد کرده که احساس عدم امنیت و محبت کافی داشته است، ممکن است به این نتیجه برسد که نمیتواند به دیگران اعتماد کند.
این تجربهها میتوانند شامل خیانت یا ترک شدن توسط والدین، دوستان یا افرادی باشند که به آنها وابسته است. در این شرایط، فرد ممکن است یاد بگیرد که برای محافظت از خود، از ایجاد ارتباطات نزدیک و اعتماد به دیگران خودداری کند.
علاوه بر تجارب منفی، عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در شکلگیری طرحواره بیاعتمادی نقش دارند. افرادی که در خانوادههایی با الگوهای ارتباطی ناسالم یا کمبود حمایت عاطفی رشد کردهاند، بیشتر در معرض ایجاد چنین طرحوارهای هستند. همچنین، نظارت و تأثیرات محیطی مانند: مشاهده روابط مملو از بیاعتمادی یا خیانت در بزرگسالان، میتواند باورهای بیاعتمادی را تقویت کند. این تجارب فردی و محیطی باعث میشود که فرد در روابط آینده خود به طور ناخودآگاه نگرانیهایی درباره خیانت یا سوءاستفاده از سوی دیگران داشته باشد.
طرحواره بیاعتمادی چگونه درمان میشود؟
درمان تله بیاعتمادی عمدتاً از طریق روشهای درمانی مبتنی بر طرحواره درمانی انجام میشود که توسط جفری یانگ توسعه یافته است. هدف این درمان، شناسایی و تغییر الگوهای فکری و رفتاری ناسالم است که از گذشته به فرد منتقل شدهاند. در این رویکرد، درمانگر با کمک فرد سعی میکند تا باورهای منفی و تحریفشده او را درباره اعتماد به دیگران شناسایی کرده و آنها را با تفکرات و رفتارهای سالمتر جایگزین کند.
یکی از تکنیکهای اصلی درباره طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری، بازنگری در تجربیات گذشته است. درمانگر به فرد کمک میکند تا خاطرات و تجربیات منفی گذشته که منجر به شکلگیری این طرحواره شدهاند را مرور کرده و از دیدگاه جدیدی به آنها نگاه کند.
طرحواره درمانی برای طرحواره بیاعتمادی
هدف از این بازنگری، این است که فرد بتواند معنای جدیدی از این تجربیات پیدا کند و باورهای منفی خود را درباره بیاعتمادی تغییر دهد. علاوه بر این، در طول درمان، درمانگر به فرد کمک میکند تا مهارتهای جدیدی در ایجاد روابط سالم و اعتمادسازی به دست آورد. این مهارتها شامل برقراری ارتباط مؤثر، ابراز احساسات و نیازها به صورت صادقانه و یادگیری مرزهای سالم در روابط است. به طور کلی، درمان طرحواره بیاعتمادی نیاز به زمان و تمرین دارد، اما میتواند به فرد کمک کند تا به تدریج احساس امنیت و اعتماد را در روابط خود بازسازی کند.
اگر به دنبال درمان طرحوارههای خود، از جمله طرحواره بیاعتمادی هستید، میتوانید به کلینیک روانشناسی و طرحواره درمانی سفیران آگاهی سری بزنید. این کلینیک آنلاین با هدف ارائه مشاوره آنلاین روانشناسی برای ایرانیان خارج از کشور راهاندازی شده و در زمینههای مختلف به ارائه خدمات پرداخته است.
سوالات متداول
۱- آیا طرحواره بیاعتمادی فقط در روابط عاشقانه دیده میشود؟
خیر، این طرحواره در هر نوع رابطهای، از جمله روابط خانوادگی، دوستی و حتی در محیط کار، نیز دیده میشود. اما مثل نمام مشکلات رفتاری دیگر، در روابط عاشقانه بیشتر نمایان میشود. البته، اغلب زوجهایی که به نوعی با این طرحواره درگیر هستند با کمک مشاوره زوج درمانی مشکلات خود را حل میکنند.
۲- آیا طرحواره بیاعتمادی قابل تغییر است؟
بله، با درمان مناسب، آگاهی و تغییر الگوهای فکری، میتوان این طرحواره را بهبود داد و روابط سالمتری ایجاد کرد.
۳- چگونه میتوان از بروز طرحواره بیاعتمادی در کودکان جلوگیری کرد؟
فراهم کردن محیطی امن و حمایتی برای کودک، آموزش اعتماد به نفس و مهارتهای ارتباطی میتواند از شکلگیری این طرحواره جلوگیری کند.
