خودشیفتگی یا نارسیسیسم یک اختلال شخصیتی است که در آن، فرد به طور مفرط به خود علاقه‌مند و متکی به تأیید و تحسین دیگران است. این اختلال معمولاً با احساسات بزرگ‌منشی، نیاز شدید به تحسین و تمایل به کنترل دیگران همراه است. افراد مبتلا به نارسیسیسم اغلب نسبت به دیگران احساس برتری می‌کنند و به نظر دیگران درباره خودشان بی‌توجه هستند، مگر اینکه این نظرها در راستای تأیید خودشان باشد. در این مقاله، قصد داریم به بررسی علائم، علل، تشخیص و درمان اختلال خودشیفتگی بپردازیم.
آشنایی با خودشیفتگی (نارسیسیسم)
خودشیفتگی یا اختلال نارسیسم به ویژگی‌هایی از شخصیت اشاره دارد که در آن فرد احساس بزرگی و برتری نسبت به دیگران دارد و نیاز شدیدی به تحسین و تأیید از دیگران پیدا می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی، معمولاً در درک نیازهای دیگران ضعیف هستند و رفتارهایی نشان می‌دهند که نشانه‌های خودمحوری، خودخواهی و کنترل دیگران است.
علائم خودشیفتگی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است از یک یا چند علامت زیر رنج ببرند:
نیاز به تحسین و تأیید دائم:
آن‌ها دائماً به دنبال تأیید گرفتن از دیگران هستند و این نیاز ممکن است به طور مداوم باعث مشکلات در روابط شخصی‌شان شود.
حس برتری و خود بزرگ‌بینی:
این افراد احساس می‌کنند که از دیگران برتر هستند و به همین دلیل، برای خودشان ارزش ویژه‌ای قائل‌اند.
عدم توجه به احساسات دیگران:
آن‌ها به احساسات و نیازهای دیگران توجهی ندارند و ممکن است به راحتی دیگران را تحقیر یا از آن‌ها بهره‌برداری کنند.
استفاده از دیگران برای منافع شخصی:
نارسیسم‌ها از دیگران به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف و خواسته‌های خود استفاده می‌کنند.
حس حق به‌جانب بودن:
این افراد انتظار دارند که دیگران برای آن‌ها احترام خاصی قائل شوند و مطابق میل آن‌ها رفتار کنند.
عدم توانایی در پذیرش انتقاد:
انتقادهای سازنده یا منفی می‌تواند موجب عصبانیت یا واکنش‌های شدید چنین افرادی شود.
علل شکل‌گیری اختلال خودشیفتگی
علت دقیق اختلال شخصیت نارسیستیک هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشد. برخی از این عوامل عبارت هستند از:
ژنتیک:
برخی از افراد به طور طبیعی استعداد بیشتری برای خودشیفتگی دارند.
تجربیات دوران کودکی:
رفتارهای والدین مانند تحسین و یا انتقاد زیاد، یا حتی بی‌توجهی می‌تواند مهم‌ترین علت خوشیفتگی باشد.
مشکلات در روابط بین فردی:
کودکان ممکن است از طریق مشاهده رفتارهای والدین یا دیگر افراد در زندگی خود، رفتارهای خودشیفته را یاد بگیرند.
رویدادهای آسیب‌زا:
تجربه رویدادهای آسیب‌زا مانند بی‌توجهی، طرد شدن یا سوءاستفاده، در بروز خودشیفتگی نقش ایفا می‌کند.
تشخیص خودشیفتگی
تشخیص اختلال نارسیسیسم معمولاً به کمک متخصصین روانشناسی و روانپزشکی صورت می‌گیرد. برای تشخیص این اختلال، ارزیابی‌های روانشناختی، مصاحبه بالینی و بررسی رفتارهای فردی لازم است. برای تشخیص دقیق‌تر، روانشناس یا روانپزشک ممکن است از ابزارهای استاندارد مانند پرسشنامه‌های شخصیتی یا مقیاس‌های ارزیابی استفاده کند.
درمان خودشیفتگی
درمان نارسیسیسم معمولاً چالش‌برانگیز است، زیرا افراد مبتلا به این اختلال، اغلب از درک مشکلات خود ناتوانند. با این حال، درمان‌های مختلفی وجود دارد که به کاهش علائم خودشیفتگی کمک می‌کند:
درمان شناختی-رفتاری (CBT):
این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را تغییر دهد.
مشاوره روانی:
مشاوره فردی به افراد کمک می‌کند تا به خودآگاهی برسند و احساسات و نیازهای دیگران را بهتر درک کنند.
درمان دارویی:
اگر علائم خودشیفتگی با افسردگی، اضطراب یا سایر اختلالات همراه باشد، ممکن است داروهای ضد افسردگی یا آرام‌بخش برای کمک به فرد تجویز شوند.
نکات مهم در برخورد با افراد خودشیفته
برخورد با افراد خودشیفته می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا آن‌ها معمولاً تمایل دارند که به خود توجه داشته باشند و به احساسات و نیازهای دیگران بی‌توجه هستند. یکی از نکات مهم در برخورد با این افراد، حفظ مرزهای شخصی است. افراد خودشیفته ممکن است به راحتی از دیگران بهره‌برداری کنند یا تلاش کنند تا کنترل محیط را در دست بگیرند. بنابراین، مهم است که شما مرزهای خود را تعیین کرده و از هرگونه رفتاری که ممکن است باعث سوءاستفاده از شما شود، جلوگیری کنید. با روشن کردن انتظارات و محدودیت‌ها می‌توانید رابطه‌ای سالم‌تر و منطقی‌تر برقرار کنید.
نکته دیگر این است که از وارد شدن به بحث‌های بی‌پایان با افراد خودشیفته خودداری کنید. آن‌ها معمولاً در تلاشند تا همیشه برتری خود را ثابت کنند و به راحتی وارد مجادلات می‌شوند. در چنین موقعیت‌هایی، بهترین راه‌حل این است که از درگیری‌های بی‌فایده پرهیز کنید و سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید. همچنین، برای حفظ سلامت روان خود، به یاد داشته باشید که افراد خودشیفته قادر به درک کامل نیازها و احساسات شما نیستند، بنابراین انتظار نداشته باشید که آن‌ها رفتارهای همدلانه و دلسوزانه نشان دهند.
کمک گرفتن از روانشناسان
خودشیفتگی یا نارسیسیسم یک اختلال روانی است که می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای فرد بگذارد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند معمولاً نیاز به درمان و مشاوره تخصصی دارند تا بتوانند به خودآگاهی برسند و مهارت‌های تعاملات اجتماعی سالم‌تری را بیاموزند.
درمان‌های روانشناختی‌ای مانند درمان شناختی-رفتاری و مشاوره فردی به این افراد کمک می‌کند تا رفتارهای خود را مدیریت کرده و روابط بهتری ایجاد کنند. اگر شما یا کسی که می‌شناسید با علائم خودشیفتگی مواجه هستید، می‌توانید برای مشاوره و دریافت درمان‌های مؤثر به سایت کلینیک روانشناسی سفیران آگاهی مراجعه کنید. تیم متخصصان این مرکز، سال‌هاست که به صورت تخصصی به ایرانیان داخل و خارج از کشور مشاوره آنلاین روانشناسی ارائه می‌دهد.
سؤال‌های متداول
۱- آیا دارویی برای درمان خودشیفتگی وجود دارد؟
اگر علائم خودشیفتگی با اختلالات دیگر مانند افسردگی همراه باشد، داروهای ضد افسردگی ممکن است تجویز شوند.
۲- چطور باید با افراد خودشیفته رفتار کرد؟
حفظ مرزهای شخصی، اجتناب از بحث‌های بی‌پایان و پیش‌بینی رفتار آن‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۳- چگونه می‌توان خودشیفتگی را تشخیص داد؟
تشخیص خودشیفتگی نیاز به ارزیابی روانشناختی از سوی متخصص دارد که به بررسی رفتارها و الگوهای فکری فرد می‌پردازد.
