آیا تا به حال احساس کرده‌اید که نمی‌توانید با دیگران ارتباط برقرار کنید؟ یا اینکه از قضاوت دیگران می‌ترسید و به همین دلیل از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کنید؟ اگر این احساسات برای شما آشنا هستند، خوب است که در مورد اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder) بیشتر بدانید.
اختلال شخصیت اجتناب‌گر
اختلال شخصیت اجتناب‌گر، یک اختلال روانی است که با ترس شدید از قضاوت شدن، انتقاد شدن و رد شدن توسط دیگران همراه است.
افراد مبتلا به این اختلال، تمایل دارند از تعاملات اجتماعی اجتناب کنند و روابط نزدیک ایجاد نکنند، حتی اگر به شدت خواهان ارتباط باشند.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر این اختلال بپردازیم. علائم، علل، عواقب و روش‌های درمان آن را مورد بررسی قرار دهیم و بگوییم که چگونه می‌توانید با افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، بهتر ارتباط برقرار کنید.
اختلال شخصیت اجتنابی چه علائمی دارد؟
اختلال دوری گزین یک چالش روانی است که با ترس شدید از قضاوت، انتقاد و طرد شدن همراه است. افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند، اغلب از تعاملات اجتماعی اجتناب کرده و به تنهایی پناه می‌برند. این ترس عمیق از رد شدن، باعث می‌شود که آن‌ها روابط نزدیک برقرار نکنند و حتی در موقعیت‌های ساده اجتماعی احساس اضطراب شدید داشته باشند. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر علائم این اختلال خواهیم پرداخت تا درک بهتری از چالش‌هایی که افراد مبتلا به آن تجربه می‌کنند، داشته باشیم.
- ترس از قضاوت: افراد مبتلا به این اختلال، به شدت نگران هستند که دیگران آن‌ها را مسخره، تحقیر یا رد کنند.
- احساس حقارت: افراد اجتناب‌گر اغلب احساس می‌کنند که از دیگران کمتر هستند و توانایی‌های لازم برای برقراری ارتباط مؤثر با سایز افراد را ندارند.
- اجتناب از تعاملات اجتماعی: آن‌ها از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند، زیرا ترس از رد شدن، باعث می‌شود که احساس ناراحتی و اضطراب کنند.
- مشکل در ایجاد روابط نزدیک: ایجاد روابط صمیمی برای آن‌ها بسیار دشوار است، زیرا ترس از صمیمیت و آسیب‌پذیری دارند.
- ترس از شرمساری: آن‌ها از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث شرمساری یا خجالت آن‌ها شود، اجتناب می‌کنند.
- احساس بی‌کفایتی: آن‌ها اغلب احساس می‌کنند که به اندازه کافی خوب نیستند و نمی‌توانند به موفقیت دست پیدا کنند.
- احساس تنهایی: با وجود تمایل به داشتن روابط، آن‌ها اغلب احساس تنهایی و انزوا می‌کنند.
دلایل ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی، ریشه در ترکیبی پیچیده از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی دارد. هنوز هم تحقیقات زیادی برای درک کامل این اختلال در جریان است، اما برخی از دلایل احتمالی که تاکنون شناسایی شده‌اند عبارتند از:
ژنتیک
مطالعات نشان می‌دهند که احتمال ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی در افرادی که سابقه خانوادگی این اختلال را دارند، بیشتر است. برخی ژن‌ها ممکن است افراد را مستعد ابتلا به این اختلال کنند.
تجربیات کودکی
تجربیات منفی در دوران کودکی مانند طرد شدن، انتقادهای مداوم، سوءاستفاده جنسی، عاطفی یا جسمی، می‌تواند ریشه‌های این اختلال را شکل دهد. کودکانی که به طور مداوم مورد انتقاد یا طردشدن قرار می‌گیرند، ممکن است یاد بگیرند که خود را فردی نالایق و نامقبول بدانند و از تعاملات اجتماعی اجتناب کنند.
عوامل روانشناختی
عوامل روانشناختی‌ای مانند کمال‌گرایی افراطی، ترس از شکست و احساس بی‌کفایتی نیز می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. افرادی که به شدت به دنبال کمال هستند و از هرگونه اشتباهی می‌ترسند، ممکن است از تعاملات اجتماعی اجتناب کنند تا از قضاوت شدن توسط دیگران در امان بمانند.
علاوه بر این عوامل، برخی عوامل محیطی مانند فرهنگ، تربیت و سبک فرزندپروری نیز در ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی نقش دارند. برای مثال، فرهنگ‌هایی که بر روی فردگرایی و رقابت تأکید دارند، ممکن است باعث افزایش فشار بر افراد برای موفقیت شوند و در نتیجه، افرادی که نتوانند به این انتظارات پاسخ دهند، ممکن است دچار احساس حقارت و اجتناب از تعاملات اجتماعی شوند.
در نهایت، باید توجه داشت که چنین اختلال‌هایی یک اختلال پیچیده هستند و عوامل مختلفی در ایجاد آن‌ها نقش دارند. هر فردی که به چنین اختلالی مبتلا است، داستان منحصر به فرد خود را دارد و عوامل مؤثر در ایجاد آن در هر فرد ممکن است متفاوت باشد.
با افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی چگونه برخورد کنیم؟
برخورد با افرادی که اختلال شخصیت اجتنابی دارند نیازمند صبر، درک و رویکردی ملایم و آرام است. برای برقراری ارتباط مؤثر با این افراد، بهتر است به تدریج اعتماد آن‌ها را جلب کنید و از فشار آوردن بر آن‌ها برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی خودداری کنید.
احترام به حریم شخصی، تأیید احساسات آن‌ها و تشویق به تعاملات کوچک، به آن‌ها کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهند. همچنین، تشویق آن‌ها برای دنبال کردن کمک حرفه‌ای از روانشناس یا مشاوره فردی بسیار مؤثر است.
به یاد داشته باشید که افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، به دلیل ترس از قضاوت و رد شدن، ممکن است در ابتدا مقاومت نشان دهند. صبر و حوصله شما در این روند بسیار مهم است. ایجاد فضایی امن و حمایتی برای آن‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به تدریج بر ترس‌های خود غلبه کرده و روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار کنند.
اختلال شخصیت اجتنابی چگونه درمان می‌شود؟
اختلال دوری گزینی، با وجود چالش‌برانگیز بودن، خوشبختانه قابل درمان است. ترکیبی از روان‌درمانی و گاهی اوقات دارو درمانی، می‌تواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا زندگی با کیفیت‌تری داشته باشند. انتخاب روش درمانی مناسب به عوامل مختلفی مانند شدت علائم، ویژگی‌های فردی و نظر درمانگر بستگی دارد.
بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که فرد با درمانگر خود همکاری نزدیک داشته باشد و به طور منظم در جلسات درمانی شرکت کند. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین روش‌های درمان این اختلال می‌پردازیم:
روان‌درمانی شناختی رفتاری (CBT)
هدف از این نوع درمان، اصلاح افکار و باورهای منفی در مورد خود و دیگران، و تغییر هر الگوی رفتاری نادرستی است که در فرد وجود دارد. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا افکار نیرنگ‌آمیز و منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین کند. همچنین، فرد را تشویق می‌کند تا به تدریج با موقعیت‌های اجتماعی اجتناب‌شده، روبرو شود.
طرحواره درمانی (Schema Therapy)
هدف از طرحواره درمانی شناسایی و تغییر طرحواره‌های ناسازگار اولیه‌ای است که در کودکی شکل گرفته‌اند و در ایجاد اختلال نقش دارند. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا طرحواره‌های ناسازگار خود را شناسایی کند و با استفاده از تکنیک‌های مختلف، آن‌ها را به چالش بکشد و تغییر دهد. طرحواره درمانی برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی بسیار مؤثر است، زیرا به ریشه‌های عمیق‌تر این اختلال می‌پردازد.
درمان بین‌فردی (IPT)
درمان بین فردی با هدف بهبود مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله در روابط بین‌فردی، انجام می‌شود. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا روابط خود را با دیگران بهتر درک کند و مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط مؤثر را بیاموزد. IPT به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی کمک می‌کند تا روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار کنند.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
این نوع درمان، روی افزایش پذیرش افکار و احساسات ناخوشایند، و تغییر رفتار اجتنابی بر اساس ارزش‌های شخصی، تمرکز دارد. در این روش، فرد می‌آموزد که به جای مبارزه با افکار و احساسات منفی، آن‌ها را بپذیرد و بر روی ارزش‌های مهم زندگی خود تمرکز کند. ACT به افراد کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیری بیشتری در برابر استرس و اضطراب پیدا کنند.
دارو درمانی
در برخی موارد، ممکن است دارو درمانی به عنوان مکمل روان‌درمانی تجویز شود. داروهایی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) می‌توانند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی همراه با اختلال شخصیت اجتنابی کمک کنند.
چگونه برای درمان اقدام کنیم؟
اختلال شخصیت اجتنابی، اگرچه چالش‌برانگیز است، اما با درمان‌های روانشناختی مناسب، قابل بهبود است. با شناخت علائم، دلایل و روش‌های درمان این اختلال، می‌توان به افراد مبتلا کمک کرد تا روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائمی از اختلال شخصیت اجتنابی را تجربه می‌کند، تردید نکنید و برای دریافت کمک حرفه‌ای اقدام کنید. روانشناسان باتجربه با استفاده از روش‌های درمانی مختلف به شما کمک می‌کنند تا بر این اختلال غلبه کنید و زندگی شادتری داشته باشید.
کلینیک مشاوره روانشناسی سفیران آگاهی با داشتن تیمی حرفه‌ای از روانشناسان مجرب، آماده ارائه خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی به هموطنان ایرانی خارج از کشور است. این کلینیک با استفاده از جدیدترین روش‌های درمانی، مانند طرحواره‌درمانی به شما کمک می‌کند تا در هر کجای دنیا که هستید، به خدمات روانشناسی با کیفیت دسترسی داشته باشید.
سوالات متداول
۱- آیا می‌توان از بروز اختلال شخصیت اجتنابی در کودکان پیشگیری کرد؟
ایجاد محیطی امن و حمایتی برای کودکان و کمک به آن‌ها برای توسعه مهارت‌های اجتماعی می‌تواند در پیشگیری از این اختلال مؤثر باشد.
۲- آیا افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی علائم جسمانی خاصی را تجربه می‌کنند؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی اغلب علائم جسمانی مانند اضطراب، تپش قلب، تعریق، سردرد، مشکلات گوارشی و تنش عضلانی را تجربه می‌کنند. این علائم معمولاً در موقعیت‌های اجتماعی تشدید می‌شوند.
۳- چگونه اختلال شخصیت اجتنابی بر روابط فرد با خانواده، دوستان و همکاران تأثیر می‌گذارد؟
افراد مبتلا به این اختلال اغلب، روابط اجتماعی محدودی دارند و در برقراری صمیمیت با دیگران مشکل دارند. این اختلال می‌تواند بر عملکرد شغلی تأثیر بگذارد و باعث شود فرد از فرصت‌های پیشرفت شغلی محروم بماند.
